Покрај научните, историски и литерарни аспекти на темата од собирот се испраќа и порака за спецификите на генезата на македонскиот народ и нација која деновиве е под директен напад од страна на Бугарија.
Колку научните позиции изложени од МАНУ се втемелени на цврста основа најдобро се покажува од фактор што по минатонеделниот научен собир нема никаква реакција од Бугарската академија на науките или од нејзини членови.

Ми пишуваш дека си имал стравови и панични напади, а подоцна како средновечна личност веќе имаш депресија. Истовремено велиш дека копнеeш за духовен живот, дека сакаш да се угледаш на подвижниците, на оние кои вложиле големи усилби и воделе сурови битки со себе за да го запознаат Бога. Додека го посакуваш тоа, истовремено не можеш да го постигнеш истото и тоа те разочарува, ја засилува твојата тага и вина. Сакаш одговор од мене.

Кога зборуваме за умно - срдечната молитва, ние се наоѓаме во срцето на таканареченото мистично богословие, т.е. во срцето на православното богословие. Со умно - срдечната молитва се постигнува, но и се изразува единството и заедницата на човекот со Бога.
Кога човекот ќе стекне единство со Бога, тогаш веднаш почнува срдечната молитва. Свети Василиј Велики е карактеристичен во

Дете, кога одиш во црква, се помируваш со Бога и кога ќе го направиш тоа, зарем не разбираш дека Тој ќе ти ги даде сите благослови на Авраам? Пред да дојдеш кај мене, немаше добар однос со Бога и му се спротивставуваше, беше далеку од Него. Јас ти го кажав коренот на нештата - ако се смириш со Бога, сè друго, едно по едно, ќе се реши. Така работите беа решени.
Нашето спасение е едноставно, тоа е со нас, со нашиот дом, Црквата е со нас, не треба да патуваме.

Сто години по смртта на Цепенков, со оглед на сложената меѓународна политичка ситуација во која не по наша вина се наоѓаме, неговите собрани материјали, кои во целост сведочат за нашиот македонски идентитет, јазик и култура, денес треба да бидат многу поактуелни од нивната актуелност во 20 век. Треба да сме свесни дека овој век треба да биде уште еден почеток, уште една реактуализација на нашето минато заради заокружување на нашата иднина, посочи директорот на Институтот „Марко Цепенков“ кој годинава одбележува 70 години постоење.

Тоа е големо прашање. Ние влеговме во Црква, за да се научиме да љубиме. Доколку сме исполниле сé, а сé уште не умееме да љубиме и не се чувствуваме љубени од Бог, тогаш сé, што сме достигнале, оди во заден план. На пример, постот. Тоа е добро дело, но за што тој ќе ти послужи тебе ако ти не љубиш? Светиот апостол Павел говори, дека и покрај тоа што ние сé правиме правилно, ако не љубиме, не сме постигнале, ништо (сп. 1 Кор. 13). Љубовта е над сé.

Но, во што се состои духот на секташтвото, против кој треба да се наоружаме со молитва и трезвеност? Тој дух е дух на душевна (не духовна) ревност. Тоа е – рационализација на верата, стражарење над чистината на верата и изгубената длабочина. Тоа е губење на љубовта. Поедини православни на секташки начин го штитат своето Православие, користејќи цитати од Светото Писмо или канони како стапови, спорејќи со секташите, та дури и со своите православни браќа (древни и нови расколи), штитејќи ја својата вера без надеж во Бога, без љубов кон човекот.

Затоа, не сакајќи да останеме без никаква реч, туку да оставиме едно макар и најмало сведоштво за неговиот досегашен крстовоскресен живот, ја составивме оваа скромна книга со фотографии од разни моменти од неговиот живот и кратки соодветни текстови. Поводите за издавањето на книгата се достојни за спомнување и одбележување: 1000 години од основањето на Свештената Бигорска Обител, 50 години од раѓањето по плот на Старецот и 25 години од неговата монашка и свештенослужителска дејност.

Монаштвото во Православната Црква се појавува во 4 век, точно кога се пореметува тишината во секојдневното христијанско битисување. Православието во тогашните граници на Римската Империја ја добива својата слобода, но, станува заштитено и од државата, па како такво кон него пристапуваат и граѓанските слоеви, а и мноштво дотогашни припадници на незнабожечките религии.

Се чувствувам како дете кое добило бонбониера, првите ги изело со задоволство, но кога видело дека останале уште малку, почнало да ги јаде со посебно внимание и да ужива во секое залче.

Немам веќе време за бесконечни конференции на кои се зборува за статути, правила, процедури и внатрешни уредби, знаејќи дека ништо од тоа нема да биде постигнато.

Овој текст го пишувам како задоцнета честитка и поклон пред делото на Премин, кој со години се труди да ни ја покаже Другата страна на нештата.
Деновиве кога ги читам реакциите на многумина христијани по повод актуелната ситуација со Корона вирусот, по повод гео-политичките предизвици и проблеми на црквата, државата, па сите теории на светски заговор, навистина се создава впечаток како христијаните се најнесреќни луѓе на светот. А ако е тоа така, нели малку сме ја промаршиле пораката на Евангелието?

„Љубовта покрива сè. И ако некој му прави добро на ближниот по желба на срцето, не само движен од чувството за долг, на таквиот ѓаволот не може да му пречи. А каде што е само по долг, таму тој сепак се труди да попречи со нешто“.

На оној што се труди Бог му испраќа милост а на оној што љуби – утеха.

Пак ќе те прашам, уште ли се гледаш како чист!? Уште ли се гледаш како безгрешен!? Уште ли се гледаш како правоверен!? Уште ли се гледаш како спасен!? Гледаш, сега, ако си нормален, дека нема ништо од тоа? Освен милоста Божја и милоста на Пресвета Богородица, кои нѐ прават и чисти, и безгрешни, и правоверни, и спасени, иако самите по себе не сме. А Нивната милост, на дар, ја добиваме внатре во Црквата – по која ти плукаш, каде што се причестуваме со пречистите Тело и Крвта Христови. Гледаш? Не ти ја спасуваш Црквата, туку Црквата те спасува тебе.

Нам, христијаните, Спасителот ни ги отвори духовните очи и ни го остави Својот свет пример, велејќи:” Вие сте светлината на светот. Не може да се сокрие град, што се наоѓа на врв планина. Ниту, пак, светило се пали и става под поклопец, туку на свеќник, и им свети на сите в куќи. Така треба да свети пред луѓето и вашата светлина, за да ги видат вашите добри дела и да Го прослават вашиот Отец, Кој е на небесата!“(  Мат. 5: 14-16). Спасителот нè повика во света служба на Бога и на

Ова Друштво претставува најдобар пример за тоа како македонската кауза прераснала во научна парадигма. Таа подразбира меѓународно признавање на македонската самобитност и неговата словенска доминанта; правата на Македонците за автономна држава во рамки на македонската традиционална историска и етно-географска територија; територијален и етнички

 Самиот Спасител ни порачува: „Одете и научете што значат зборовите - милост барам, а не жртва." Милосрдието, правењето милост едни на други, и едни кон други, е доблест која веднаш и безусловно ја вивнува човечката душа кон Бога. Милоста е заем небесен, во кој Самиот Бог е гарант на заемот - а умилостениот е должник кој не треба да врати заемот веднаш, но е должен да го продолжи синџирот на милоста околу себе, да ја надмине и умножи примената милост, раздавајќи милост околу себе. Тоа е дарот кој го имаме, кој сме го примиле, на кој секојдневно се поучуваме, а ретко го практикуваме.

Некои важни настани можат да се осветуваат со благослов на свештеник, но тоа не треба да биде определувачко и решавачко. Лаиците самите треба да ги решат прашањата, поврзани со нивниот живот.
Јас сум против тоа, манастирското старчество да се распространува на лаиците – тоа создава почва за таква опасна појава, како што е младостарчеството или, поточно, лажното старчество. Лаикот треба да ги знае основите на верата, да го чита Евангелието, да живее според него и во својот духовен живот да се ползува со советот на духовникот.