Досега никој не ги прашувал родителите што тие би сакале да учат нивните деца. Се разбира, тоа би било крајно непродуктивно. Но, ако тоа (непрашување) важело и важи за сите предмети што некогаш децата ги учеле или сега ги учат во училиштата, би било коректно истото да важи и за веронауката. Зашто, наеднаш сите почнаа да се прашуваат и да ги прашуваат (родителите) дали треба или не треба да се учи веронаука. Во морето (дез)инофрмации што во последно време го исполнуваат образовниот етер, нормален здравомислечки човек сигурно си го поставува прашањето: „Што бауч е таа веронаука? Какви црни учења се кријат во неа?? Каква извитоперена личност веронауката може да направи од моето дете?
Не сум философ, и не сум теолог. Можам само да се пофалам дека имам неколку книги од двете области. Решив по метода на случаен избор да изберам една книга со философска содржина, и една книга со богословска. Сакав да проверам дали некоја од двете книги ќе внесе во мене немир, смут, неспокој, растројство или слична негативна атрибуција, и, обратно, дали ќе стекнам трошка мир, спокој, увереност и слични на нив позитивни душесостојанија при читањето. Одговорно тврдам дека изборот на текстовите е сосема случаен (без умисла). Какви, пак, духовни расположенија можат да предизвикат двата текста кај децата, оставам да проценат читателите. И да се определат: бауч ли е веронауката, или нешто друго...
Еве ги текстовите:
1. ФИЛОСОФИЈА
Философ: Карл Густав Јунг. Писание: „Одговор на Јов“
... „Меѓутоа, која е вистинската причина за историскиот настан очовечување на Бога?
За да можеме да одговориме на ова прашање, ќе мораме да му пријдеме од подалеку. Како што видовме, Јахве поседува некаква одбојност кон употребата на своето сезнаење во однос на својата динамика на семоќност. Најинструктивен пример во тој поглед секако е неговиот однос спрема Сатаната; работите се секогаш такви што изгледа како Јахве воопшто да не е упатен во намерите на својот син. Меѓутоа, тоа доаѓа оттаму што Јахве воопшто не го користи своето сезнаење. Ова може да се објасни само на тој начин дека во толкава мера бил маѓепсан и зафатен со своите сукцесивни акти на создавање, што Јахве притоа го заборавил своето сезнаење. Сосема е сфатливо дека волшебното отелотворување на најразновидни предмети, кои никогаш порано и никаде не постоеле со таква сликовитост, го предизвикало бескрајниот занес на Бог.
...
Уште во времето на Јов, Јахве е опиен од огромната моќ и величина на својата творба. Во споредба со тоа, што значат задевањата на Сатаната и ламентациите на луѓето, ... па дури и ако ја носат опачината на Бог? Јахве изгледа сосема заборавил што значи тоа, инаку сигурно не би го игнорирал тотално човечкото достоинство на Јов.
Ако се разгледува однесувањето на Јахве во целост, сè до повторното појавување на Софија, тогаш во очи паѓа несомнениот факт дека неговата работа ја следи една инфериорна свест. Секогаш одново се забележува недостиг од рефлексија и отсуство на однос кон апсолутното знаење. Неговата свесност се чини дека не е ништо повеќе од примитивна „awareness“. Овој поим може да се опише со свест која само забележува. „Аwareness“ не знае за рефлексија и за моралност. Само се забележува и слепо се дејствува... Денес таквата состојба психолошки би се означила како „несвесна“, а правно како „непресметлива“. ...
Нешто слично на ова забележуваме во чудната промена до која доаѓа во однесувањето на Јахве по епизодата со Јов. Се разбира, не можеме да се сомневаме во тоа дека тој во почетокот не е свесен за моралниот пораз што го доживеал со Јов. Навистина, во неговото сезнаење, овој факт отсекогаш постоел и не е незамисливо дека тоа знаење, несвесно и постепено, го доведува (Јахве) во ситуацијата со Јов да постапи толку неразумно за, по пат на двобој, со тоа да стане свесен за нешто, доаѓајќи до одредено сознание. Сатана, кому не без причина подоцна му е дадено името Луцифер, умеел почесто и подобро да го користи сознанието отколку неговиот татко. Изгледа дека меѓу божјите синови тој бил единствениот кој развивал толку многу иницијатива. Во секој случај, тој бил оној кој на Јахве му ги создавал оние непредвидени тешкотии за кои во сезнаењето се знаело дека се нужни, дури и неопходни...
Победата на победениот и на угнетениот е очигледна: Јов морално стоел повисоко од Јахве. Творбата, во тој поглед, го надраснала Творецот. ... Надмоќта на Јов не може веќе да се отстрани од светот. Со тоа настанала една ситуација која навистина бара за неа да се размислува и да се рефлектира. Од таа причина, Софија се вмешува. Таа го поддржува неопходното самонабљудување, овозможувајќи ја на тој начин одлуката на Јахве да стане човек.“...
[„Одговор на Јов“. Превод Ѓоргија Мишков, „Ѓурѓа“, 2007 (Страници 61-64)]
2. БОГОСЛОВИЕ
Богослов: Св. Ефрем Сириски. Писание: „За стравот Божји и за последниот Суд.“
„Навистина е почеток на мудрост стравот Господов. Мудар е оној кој се бои од Господа. А кој се бои од Господа, тој ги држи сите заповеди Негови, и во целост ја исполнува волјата Негова и го извршува секој збор Негов.
Стравот Божји е врв на сите знаења: каде што него го нема, таму нема да најдеш ништо добро.
Патот Господов е прав пат; по него одат мудрите; а кој не оди по тој пат, тој скита во безизлезни несреќи.
...
Кој се бои од Господа, тој е над секој страв. Тој ги отстранил и ги оставил далеку зад себе сите ужаси на овој век.
...
Смртта, којашто му е страшна на секого и којашто предизвикува ужас кај смтрниците, на богобојазлив човек му изгледа како гозба. Дури и смртта се плаши да му се приближи на оној кој се бои од Бога, и дури тогаш му се приближува кога ì е наредено да ја раздвои неговата душа од телото.
...
Каде што превладува страв Божји, таму владее смирение...
Но, бидејќи престанавме да се боиме од Бога, пред Кој сè трепери, ние се боиме од животните коишто се под наша власт и коишто во самиот почеток ни ги предал нашиот Творец да ни служат: не за да се плашиме од нив, туку тие да се плашат од нас.
Ние го изопачивме прекрасниот поредок, така што сега се плашиме и бегаме од животните, затоа што веќе го немаме во себе стравот Божји. Не се плашиме од Бога, но затоа се плашиме од животните. Бидејќи не ги почитуваме заповедите Божји, чувствуваме ужас дури и од бубачки. Со страв бегаме од гнасен и одвратен црв. Бог ни одредил да го газиме со нозете, а ние со ужас трепериме пред него.
Се плашиш од проколнатата змија, а не се плашиш од Бога? Од шкорпија бегаш со ужас, а не трепериш пред Божјото слово? Лавот во тебе предизвикува смртен страв, од мечка, тигар и од пес бегаш во ужас и во трепет. Но стравот Божји во јамата ги врза во окови лавовите коишто беа затворени со праведникот кој се боеше од Бога. Телото на светиот за забите нивни беше како железо, и тој ги скроти ѕверовите зашто беше исполнет со страв Господов.
Бидејќи престанавме да се боиме од севишниот Бог, дојде гревот со своите ужаси и нè наведе на страв и трепет. Кој прави грев, гревот во него предизвикува страв, и човекот мора пред него да трепери и да го сокрива; зашто, гревот е смртен отров. Гревот со себе носи страв и мора да се сокрива веднаш откако ќе биде сторен; затоа што не сака да се разоткрие колку е гнасен и погибелен.
Бидејќи гревот е гнасен, тој се крие; бидејќи е отров, тој се сокрива; а кога не би бил толку омразен, не би се стремел кој тајност, и кога не би бил толку отровен, не би сакал да остане во тајност. Од човек што прави грев, самиот грев бара човекот да се плаши од него, да го сокрива во себе и да не го покажува, зашто, инаку, би се видела сета гнасотија на гревот. Гревот се бои од прекор, го избегнува срамот, зашто се срами од својата унакажаност и не сака да види светлина. Окото избегнува и да го погледне оној што има одвратно лице, а оној што има прекрасно лице, окото сака да го гледа. Бидејќи темнината е особено гнасна, ниту едно око не сака да ја види, а бидејќи светлината е особено пријатна, ниедно око не може да ì се изнагледа. Гревот лази во темнината и бега од светлината; зашто, кога би се покажал во светлината, секој би бегал од него. Гревот талка во темнината и се стресува од најмал звук. Кој прави грев, се плаши и од сопствениот глас.
Ако тајното извршување грев предизвикува толкав страв кај грешникот, колку ли ќе биде голем неговиот ужас кога гревот ќе се разобличи? И ако гревот уште тука го фрла грешникот во таков ужас, какво ли измачување ќе предизвика во него кога ќе застане пред Судијата? И крадец и прељубник чувствуваат срам кога ќе ги види еден човек; каков ли срам ќе ги обземе кога ќе мораат да застанат таму каде што ќе ги гледаат и небото и земјата?“
Резиме:
Философијата е наука која отсекогаш се изучувала во образовниот систем. И никој не се потресувал и не се потресува поради тоа. Ниту еден денешен родител не се запрашал дали постои опасност по духовното здравје на неговото дете од изучувањето на бладањата на философите. И ниту еден политичар нема да ја гради својата предизборна кампања врз паролата: „Долу философијата“. Но, затоа секој сака да профитира од веронауката. Секој на свој начин. А само едно е потребно: Никој никого ништо да не го прашува, и веронауката да стане обичен предмет, како и секој друг, а не бауч и за родителите и за децата, и за општеството во целина.
(А писанието ова го посветувам на извесна г-ѓа Најчевска. Така ми сугерираат некои коментари на текстот „Школско богословие“, објавен на овој Портал.)
Подготвил (набрзина): Михајловиќ Драган (недоктор по телолошки и философски науки)
2008-05-26 19:15:24
Во врска со овој текст:
Во лето Господово 2020
За богословскиот опит и академското богословие II
May 27, 2008 by отец Милан
Можеби ова што сега ќе го напишам ќе изгледа противречно на напишаното во претходниот текст. Сепак, го прземем тој ризик, за да не се случи некои работи да останат недоречени. „Човекот е она што го јаде“ – и колку да не би му се бендисала на Фоербах веќе широко распространетата православна интерпретација на овие негови зборови, сепак истата останува применлива како во контекстот на литургијата, така и во контекст на подвижништвото во целина. Пренесено во нашиов контекст – човекот станува она што го чита, т.е. она што интелектуално го восприема, со што интелектуално се храни (меѓу другото оваа форма на богопричестување – која отец Александар Шмеман ја нарекува „света тајна на словото“ – особено бива нагласена кај свети Никола Кавасила).
Таа храна понатаму следува да се преработи. Со други зборови, потребно е време и подвиг на постојано и молитвено „прежвакување и варење“ на восприменото, како човек тоа навистина лично би го воспримил. Дел од тоа „преџвакување и варење“ е систематизирањето на восприменото и негово изразување со јазикот на „современото систематско богословие“. Но тоа не е целта и крајот на подвигот. Мислам дека дури после години вакво работење (повторно подвлекувам – тоа работење не може да биде изолирано од комплетниот литургиско-аскетски ангажман на целиот човек) настапува „ослободување од цитатите, фуснотите и академизмот воопшто“…
Тоа ниту значи дека „цитатите, фуснотите и академизмот“ се нешто лошо, ниту дека после таквото „ослободување“ повеќе никогаш нема да ни затребаат. Напротив, тоа значи дека ваквиот степен на сопствено имплантирање во преданието на Црквата отвара нови димензии за изразување и разгрнување на истото. Се преминува од степен на интерпретација и систематизација – во степен на мултидимензионално ангажирање на истото во секој можен план на човечкото суштествување. И тука станува збор за слободно творештво, кое „не ги укинува законитостите на систематското богословие“ – туку „ги исполнува“. Акедемската форма може подеднакво да биде заменета со друга, но може и да остане, бидејќи формата тогаш нема да биде од пресудно значење за изкажаното.
Ова што го пишувам, се разбира, не го пишувам од сопствено искуство. Го пишувам имајќи пред себеси еден куп најразлични студии и текстови кои се занимаваат со проблематика која е во суштина богословска. Контрастот помеѓу „стерилниот академизам“ и „живото предание“ дефинитивно не може да се согледа од формата во која овие текстови се напишани. Формата е поовеќе или помалку истата. Но духот кој е содржан во овие текстови и кој произлегува од нив е различен. Повторно ќе го спомнам Флоровски – академската рамка ни најмалну не ја намалува живоста на неговите текстови. Тој човек е творечки совршено слободен – независно дали станува збор за беседа или студија, напишаното од него просто дише со духот на светите отци. Тоа не е случај со текстови на други автори, кои со философијата на светите отци се занимаваат како да прават хемиски експерименти или да коват железни алатки. Она што е невозможно во природните науки или во занаетите – имено соединувањето со предметот на своето занимание – во теологијата е императив! И тука буквално станува збор за причестување и за едно светотаинско содејствување на Бога и човекот, во кое човекот успева да ги погледне нештата од божествената („обратна“) перспектива и совршено автентично да прозбори за нив.
