Ѓакон Андреј Кураев

Прва лекција
Со што да ја започнеме првата лекција? Ќе се повикам на „Снежната кралица“ од Ханс Кристијан Андерсен. Сите деца ја знаат таа сказна. Некој го гледал филмот, на некого му ја читале книгата... Така, со децата може да се започне разговор поврзан со нешто што им е познато.

Веројатно сите се сеќаваат на епизодата кога Герда доаѓа во замокот на Снежната кралица и се обидува да влезе во него, но стражата на кралицата ја попречува во тоа. Сепак, Герда успева да влезе и да дојде до Кај. Како? Како можело мало девојче да победи цела војска стражари? Децата почнуваат да фантазираат: „Нејзиното распламтено срце го стопило мразот...“, „Таа победила со љубовта...“, „Таа се спровнала покрај стражарите, бидејќи имала силна желба...“ итн. Но, не! Андерсен јасно говори за тоа: Герда почнала да го чита „Оче наш“, и тогаш легион снегулки околу неа се претвориле во ангели и ì го отвориле патот.

Неволјата е во тоа што во советските изданија овој дел од текстот не постои. Целосниот текст е објавен само во академските изданија во серијата „Литературни споменици“. При повикување на тоа издание може да се забележат и редица други цензурирани места. На пример, кога Герда и Кај се враќаат дома, ја наоѓаат бабата како седи и чита книга -  така стои во советските изданија. Кај Андерсен бабата чита – Евангелие, па дури и се наведува точно кое место: „Ако не бидете како деца, нема да влезете во царството небесно“. И децата ì се фрлаат во прегратка, почнуваат да танцуваат околу расцутената грмушка рози и да ја пеат рождественската коледарска песна:

„Цутат рози.
Прекрасна убавина.
Набргу ќе се сретнеме со младенецот Христос“.

Тоа е крајот на сказната. Но, поради што Кај го снашле неволји? Сите се сеќаваат дека до неговото око допрел одблесок од чудно огледало. Зракот дошол од скршено огледало. А огледалото се скршило затоа што тролите (т.е., демоните), коишто го направиле, се погрижиле сите нешта на светот во тоа огледало да изгледаат наопаку, искривено, деформирано. Потоа огледалото им испаднало од рацете и се скршило. Но, зошто се скршило? Во советските изданија не е дадено никакво објаснување. Просто, дејствувал законот на гравитацијата. Но, Андерсен недвосмислено објаснува: демоните сакале во тоа огледало да го одразат Творецот, и почнале да го издигаат во висините. И кога Бог не го дозволил тоа исмејување, огледалото им испаднало од рацете на демоните и се скршило. Во врска со тоа станува јасна (барем на возрасните) задачата којашто Снежната кралица му ја поставува на Кај. Таа му наложува да го направи зборот „ВЕЧНОСТ“ - од мраз. Ледена вечност. Ракотворена вечност. Вечност несоздадена од Творецот. Тоа, всушност, е образ, слика на адот. Тоа навистина е ѓаволска пародија на Бога. Стара поговорка вели дека „ѓаволот е – Божји мајмун“.  

За Андерсен сето тоа апсолутно не се случајни мотиви. На неговата могила во Копенхаген се врежани овие негови зборови:
"Душата, којашто Бог ја создал според Својот образ, е бесмртна, и не може да загине. Нашиот живот на земјата е семе на вечноста. Телото умира, но душата не може да умре“.

Но, да се вратиме на првата лекција. Кога децата ќе слушнат дека Герда го читала „Оче наш“, сосема логично е да им го поставиме прашањето: „А вие, знаете ли што е тоа „Оче наш“?“ Возрасните при секоја средба со религиозен проповедник го поставуваат прашањето: „Вие мошне добро говоревте, и јас речиси во сè се согласувам со вас. Но, зошто сето тоа ми е потребно?“ На ова прашање веројатно најтешко може да се одговори. Ако човекот со своето срце сè уште не ја почувствувал живата потреба од верата и од Спасителот, значи дека тој секој одговор ќе го слуша само со ушите, но не и со душата. Но, за децата поврзувањето со сказната го елиминира тоа прашање. „Ако на Герда тоа ì помогнало, сигурно и мене ќе ми биде од полза...“

Јас пристапувам кон таблата и ја пишувам молитвата на црковнословенски, со црковнословенско писмо, со сите титли, необични знаци и букви, од кои повеќето ги нема во современото писмо. Сметам дека  децата треба да се запознаат со црковнословенскиот јазик. За децата тоа е зачудувачки интересен јазик. Затоа што тој, од една страна, е јасен, не е туѓ, а од друга страна, во него постојат некакви загатки, шаради, коишто при одредена усилба на мислите децата може самите да ги одгатнат. Што значи одредена буква? А зошто токму тоа значи? А која денешна буква потекнува од соодветна црковнословенска?

И така - зошто „Оче“? Каква е таа граматичка форма? Јасно ви е дека се работи за „отец“? Да, јасно ни е, а зошто е во таква форма? Затоа што во црковнословенскиот јазик има падеж за повикување... итн.
А зошто „Оче наш“, а не „Оче мој“? Вие се согласувате дека сите луѓе се браќа? Децата обично го разбираат тоа уште во првото одделение. „А дали разбирате што значат овие зборови? Дека сме деца на еден татко. Машенка, кажи, дали твојот татко е истиот оној којшто му е татко и на Вања?“ Таа вџашено одговара: „Се разбира – не!“ „Тогаш, дали вие сепак сте сите браќа и сестри, или не? Нели сите луѓе се браќа, и тоа важи и за вас. Значи, вие треба да имате некаков заеднички Татко. Тогаш, каде е Тој?“ - "Отче наш иже еси на небесех".
Тука може да се објасни глаголот „сум“ на црковнословенски (есмь-еси-есть-есмы-есте-суть)...

А зошто нашиот Отец е „на небесах“? Каде е тоа? На облаците? На Месечината? На Сонцето? На ѕвездите? Треба да им се одговори соодветно на децата – тие самите ги отфрлаат таквите примитивни толкувања. Просто, „небото“ – тоа е нешто што е над нас и над сето она што ние можеме да го изградиме. Бог е насекаде. Тој нема тело и Него не можеме да Го видиме – како што не можеме да ги видиме ниту радиобрановите. Но тие може да се слушнат ако имаме радиоприемник. Замислете си дека сте се нашле на некаков остров на кој домородците никогаш не слушнале за радио. А вие со вас имате радио-апарат. Вие го вклучувате и луѓето околку вас се восхитуваат и се чудат, токму како Карслон: „А како толку многу луѓе успеале да влезатр во толку мала кутија?“ Дали радиобрановите доаѓале до тој остров и пред вие да дојдете до него? Секако, да. А зошто месното население не ги слушало? Така е и со Бога. Тој е насекаде – но сите немаат доволно чувствителен приемник за да го почувствуваат. Се разбира, за тоа не ви е потребно радио, ниту, пак, телевизор. Тој се чувствува со срцето. Како чувствуваме дека некој човек е добар, а за друг – дека е подобро да се држиме подалеку од него. Така со срцето може да се почувствува дека Бог е тука, со нас...

Треба да се каже дека децата, општо земено, се „јазични гении“. Во молитвата „Оче наш“ тие пронаоѓаат таква смисла, каква што возрасните не ја ни забележуваат. На пример, „хлеб наш насущный". Ние велиме – секојдневниот (леб). И правиме голема грешка, затоа што јазикот треба да се слуша. Коренот е "сущ", а префиксот "над". Значи: тоа што е над постоењето (на грчки - epiousios). Лебот наш небесен, леб преку кој учествуваме во Горниот свет.

"И не воведи нè во искушение". Искушение – тоа е кога многу сакаш да направиш некаква гадост. Ти сè уште не си ја направил, но ја чувствуваш, тука е... Значи, ние молиме таквите случаи, во кои сме во состојба да направиме некакво зло, да ги има што е можно помалку во нашиот живот. Што значи тоа? Еве, на пр., Аљоша седи во својата клупа, а пред него седи Лена со плетенки. Рацете на Аљоша просто самите се поддаваат да ја допрат плетенката. Искушение, се разбира. Како да „не паднеме во него“? Треба да се помолиме. Но за што? Треба ли да Му се помолиме на Бога Лена да не носи такви предизвикувачки плетенки? Или е подобро да се помолиме за самите себе: „Господи, зајакни ја мојата волја, за моите раце да не посегаат каде што не треба!“.

Така ја разбираме молитвата до крај и како заклучок можеме да им предложиме на децата: „Кога ќе се вратите дома, научете ги вашите родители на таа молитва“. 
 
Читајки ја книгата „Школско богословие“ од ѓаконот Андреј Кураев, на човекот постепено му станува јасно колку е беспредметно, несловесно, бедно и мизерно расправањето околу потребата за воведување веронаука во училиштата. Преку овој кус извадок од неговата книга, мислам дека и вие, драг читателу (без оглед за која опција сте), ќе дојдете до сличен {}заклучок. (Од преведувачот)

Подготви: д-р Драган Михајловиќ 

Друго:

ЗОШТО НА ДЕЦАТА ИМ Е ПОТРЕБНО БОГОСЛОВИЕ?

Посети:{moshits}