25.05.2014 god

 Составувачите на Елаборатот за измена и дополнување велат дека крупни промени, кои би ја нарушиле јазичната норма, нема да има. Измените се во насока на поедноставување и објаснување на правилата и осовременување на примерите
    
    
    
Новиот Правописот ќе има современи примери, но ќе ја почитува и  на традицијата

ДОПОЛНЕТОТО И ИЗМЕНЕТО ИЗДАНИЕ СТИГНУВА ИДНАТА ГОДИНА

Новото дополнето и изменето издание на Правописот на македонскиот јазик треба да биде готово до 2015 година. Ќе биде поголемo по обем од актуелното, ќе содржи две нови поглавја, правилата ќе бидат упростени, бројот на исклучоците намален, а примерите осовременети. Составувачите на Елаборатот за осовременување на Правописот - проф. д-р Елка Јачева-Улчар и проф. д-р Симона Груевска-Маџоска од Институтот за македонски јазик „Крсте П. Мисирков“ и проф. д-р Симон Саздов од Катедрата за македонски јазик и јужнословенски јазици од Филолошкиот факултет „Блаже Конески“ од Скопје - велат дека крупни измени, кои би создале проблеми и би ја дестабилизирале јазичната норма, нема да има. Со него се очекува да се решат повеќето дилеми што не се решени со сегашниот.

- При изготвувањето на Елаборатот, сметавме дека промените во Правописот ќе бидат од помал обем, но со оглед на големите општествени промени, како и од досегашната работа на авторите, сфативме дека подновениот правопис ќе биде со поголем обем од претходниот. Две нови поглавја се додадени по углед на правописите од нашето најблиско опкружување, а секое од постоечките поглавја ќе содржи измени - вели Груевска-Маџоска.

РАБОТАТ ПЕДЕСЕТИНА НАУЧНИЦИ

Освен составувачите на Елаборатот, редакцијата има уште два члена - проф. д-р Снежана Веновска-Антевска од Институтот и проф. д-р Живко Цветковски од Филолошкиот факултет, кој е и претседател. Во работата е вклучен широк тим, составен од педесетина научни работници, македонисти, меѓу кои се и двајцата живи автори на актуелниот правопис, проф. д-р Кирил Конески и проф. д-р Радмила Угринова-Скаловска. Во делот за транскрипција на туѓите имиња на македонски јазик, пак, учествуваат филолозите што ги предаваат соодветните јазици на катедрите на Филолошкиот факултет.

- За оние јазици за кои немаме посебни катедри, се обративме до наши колеги македонисти во Финска, Унгарија итн., кои со задоволство прифатија да ги сработат соодветните потпоглавја. Транскрипцијата од хебрејски на македонски се согласи да ја направи академик Ѓорги Поп-Атанасов - објаснува Јачева-Улчар.

Од иницијативата во 2012 година на Министерството за култура до денес работата значително е напредната. Првичниот материјал веќе е готов, одржани се неколку стручни расправи за одделни поглавја, на пример, за предавање на македонското писмо со латиница, за слеано и разделено пишување, пишувањето на малата и големата буква...

- До летните одмори ќе бидат организирани стручните расправи и кон преостанатите поглавја од Правописот - за интерпункцијата, правописните знаци, географските и другите имиња и додатоците. Наесен, по усогласувањето на пристигнатите материјали, ќе закажеме голема јавна расправа, на која очекуваме учество од пошироката стручна и научна јавност во земјава - вели Јачева-Улчар.
Таа посочува дека конечните одлуки за измените се донесуваат по обемните дискусии на сите што се вклучени во проектот врз основа на аргументите, а за низа прашања главниот збор ќе го има редакцијата.

НЕМА ДА СЕ ДЕСТАБИЛИЗИРА НОРМАТА

Составувачите на Елаборатот инсистирале на широк тим за да се избегнат појави што би предизвикале дестабилизација на правописната норма.

- Во Хрватска, на пример, до неодамна егзистираа дури четири правописи и, за да се надмине хаосот, државата му додели задача на Институтот за хрватски јазик да направи нов единствен правопис на хрватскиот јазик - објаснува Груевска-Маџоска.

Со истата цел, за да се избегне дестабилизација, измените во однос на претходните изданија на Правописот одат во насока на упростување на правилата и нивно објаснување. На тој начин ќе има можност за предвидување решенија во врска со прашања што нема да бидат вклучени во ова издание затоа што сѐ уште не се наметнале, посочуваат составувачите.

- Правилата во новото издание на Правописот, меѓу другото, треба да придонесат за надминување на сите неусогласени решенија од претходните изданија. Сепак, не може да се очекува одговор на секое прашање од тој вид затоа што новото издание нема да содржи правописен речник. Тој е замислен како втора фаза на овој проект и неговото излегување се очекува година-две по излегувањето на Правописот - вели Симон Саздов.

Наспроти секое правило има исклучоци, но тој додава дека тие се резултат на почитување на традицијата.
- Правилата ќе бидат осмислени така што ќе се овозможи бројот на исклучоците да се намали - додава Симон Саздов.

Осовременетите примери во новото издание на Правописот ќе бидат најзабележителни во однос на претходното, најавуваат составувачите, а свое место ќе најдат и најновите зборови од туѓо потекло, кои се и најпроблематични од аспект на пишувањето.
Нема да се менуваат личните документи

Со новото издание на Правописот, ќе се надминат сите разлики што се среќаваат во практиката во поглед на предавањето на македонскиот јазик со латинично писмо. Според Саздов, латиницата е многу одамна утврдена и не се менува - онаа со латинични букви со надредни знаци.
- Разликите во практиката се јавуваат само во врска со резервната варијанта на предавањето - онаа со помошни букви. Фактот дека втората се среќава во документите за лична идентификација ја прави неа најпозната. Најважно од сѐ, од практична гледна точка, е што нема да има потреба од менување на личните документи - објаснува тој.
Јачева-Улчар, пак, додава дека ќе бидат дадени и препораки за тоа како да се постапува при внесувањето на податоците на наши државјани што имаат презимиња или имиња од туѓо потекло. На пример, некој што има презиме Џонсон, да не се транскрибира со латиница така како што се постапува со македонските презимиња (Dzjonson или Dzhonson), туку презимето да биде напишано со латиница во изворниот облик (Johnson).
- На крајот од Правописот предвидуваме и други препораки, кои, главно, би се однесувале на зачувување на женскиот облик на македонското презиме, на избегнување хипокористични форми на имињата, како и имиња од туѓо потекло што отскокнуваат од македонскиот антропонимиски репертоар - вели таа.
Јужен и северен секогаш со голема буква, без оглед на значењето

Употребата на голема буква е едно од посложените прашања во актуелниот правопис и во практиката неретко создава забуни кај зборувачите и кај лекторите. Некои зборови се пишуваат со голема буква во еден контекст, а со мала во друг. На пример, Ом е презиме, а ом е единица мерка за отпор, Јужен се пишува со голема буква кога е дел од топоним, а со мала буква кога станува збор за географска одредница што не е дел од името итн. Со новото издание, ова ќе биде поедноставено.
- Упростувања ќе има таму каде што досега се покажа дека се потребни. На пример, придавките северен, јужен, источен и западен пред имиња ќе се пишуваат со голема буква без разлика на значењето (Јужна Кореја, Јужна Европа, Јужна Македонија) - објаснува Саздов.
Поедноставено ќе биде и слеаното, односно разделеното пишување на зборовите.
- Со навлегувањето на низа туѓи зборови, особено од англискиот јазик, како и со појавата воопшто на нови зборови во македонскиот јазик, ова прашање се постави како едно од приоритетните - посочува Груевска-Маџоска.

    
      
Автор: Бисерка Велковска-Блажева / Оваа е-адреса е заштитена од спамботови. Треба да ви е овозможено JavaScript за да ја видите.       Фотографија: Игор Бансколиев

     http://novamakedonija.mk/NewsDetal.asp?vest=523141721249&id=9&prilog=0&setIzdanie=