Многу новинари и многу луѓе кои ги следат новинарите, кои критикуваат и обвинуваат, не разбираат дека новинарската дејност не е судска дејност. Првите често обвинуваат и пресудуваат, вторите или не знаат, или не сакаат да знаат дека новинарот по дефиниција мора да критикува. За судот, некој е невин се додека не се докаже дека е виновен, но за новинар кој се води според правилото дека каде што има чад има и оган, некој (над кого се дига чад) е виновен се додека не се докаже спротивното. За новинарот но и за многу други, некој може да биде виновен иако судот никогаш не докажал вина и не го осудил
 
Ослобоѓење - Сараево

15 февруари 2011

За важната и одговорна улога на медиумите, печатени и електронски, јавни радио-телевизиски сервиси, приватни телевизии, интернет новинарство, т.е. разни интернет социјални мрежи, за важната улога на новинарите во јавниот, општествен, политички и демократски живот на нашата земја често се говори, расправа, полемизира. Во тие расправи многу малку се занимаваме со вистински прашања. Малкумина се тие кои во слободните медиуми гледаат еден од најважните столбови на демократското општество.

Нашите јавни медиумски сервиси се наоѓаат во катастрофална состојба. Новинарите водат партиска и своја приватна политика, дури и во јавните радио-телевизиски сервиси. Медиумите се корумпирани бидејќи мораат да ги заведуваат гледачите. Затоа константно и континуирано се случува со години да критикуваат одредени политички партии, т.е. нивните лидери, избегнувајќи да ги критикуваат тие кои со години ги избираат на власт.

Кога гледате како нашите медиуми со години стравично прикажуваат некои политички лидери, „мудро“ молчејќи за тие кои ги избираат, може да помислите дека политичките лидери на власт доаѓаат од некоја друга планета. Како што политичките партии се додворуваат на гласачите, како што производителите се додворуваат на своите потрошувачи, така и медиумите се додворуваат на своите гледачи и читатели. И тие добро знаат дека се се продава, дека се е на продажба.

Посебна приказна е тоа дека некои медиуми со својата уредувачка политика со години придонесуваат за национална-политичка хомогеност на РС и медиумска поделба во БиХ. Кога претставници на медиуми, посебно на јавни сервиси ќе се соочат со нивните сериозни слабости, тие од себе ја отфрлаат одговорноста лаконски одговарајќи дека медиумите се само огледало на општеството. Тие кои не ги сакаат новинарите и не ја разбираат нивната дејност, сакаат на новинарите да го укинат правото на критики, да напаѓаат, да обвинуваат.

Многу новинари и многу луѓе кои ги следат новинарите, кои критикуваат и обвинуваат, не разбираат дека новинарската дејност не е судска дејност. Првите често обвинуваат и пресудуваат, вторите или не знаат, или не сакаат да знаат дека новинарот по дефиниција мора да критикува. За судот, некој е невин се додека не се докаже дека е виновен, но за новинар кој се води според правилото дека каде што има чад има и оган, некој (над кого се дига чад) е виновен се додека не се докаже спротивното. За новинарот но и за многу други, некој може да биде виновен иако судот никогаш не докажал вина и не го осудил. На пример, за многу од нас Милошевиќ е виновен иако неговата вина не е судски докажана, се разбира бидејќи почина пред крајот на судењето.

За медиумите и новинарите, за нивната (не)професионалност, (не)објективност и (не)пристрасност всушност најчесто се зборува или галами; се обвинуваат; се жалат на нив; се демантираат или се тужат; им се додворуваат или од нив се плашат; се пренагласува нивната улога или се игнорираат.

Ми се чини дека прашањето за позицијата, значењето и одговорноста на медиумите и новинарите во нашата општествена стварност, вреди за наше многу поголемо, посериозно и најважно поинакво внимание. Бидејќи на овој начин како што кај нас главно и најчесто се проблематизираат медиумите и новинарите, ништо не се постигнува.

Од една страна, секој реагира само кога тој директно е погоден. Ние не се интересираме за јавниот збор, позицијата на медиумите, нивните проблеми и задачи, правата и обврските, додека самите не дојдеме на ред. Во расправа за доверба во медиумите и веродостојноста на јавниот простор влегуваме главно кога сме „заинтересирана“, „спротивна“, „обвинета“ страна. Тоа е првата причина поради која нашето занимавање со медиумите не дава никакви резултати и не води кон ништо.

Имено, може да се прифати дека некои медиуми, посебно јавните медиумски сервиси, често делуваат како десна рака на некоја партија. Некои политички партии, некои политичари, некои јавни лица се гости во некои телевизии, телевизиски емисии, со изјави во весници кои се неосновано нападнати, навредувани, обвинувани. Но, кога политичките партии возвраќаат на такви напади, навреди и обвинувања, на нив во право се упатуваат критики дека ја загрозуваат медиумската и новинарската слобода. Ако покрај тоа имаме обичај да реагираме само кога нешто се однесува лично на нас, тогаш тоа само по себе е дискредитирачка состојба.

Се работи за тоа дека сите ние, а не само политичките партии, мора да реагираме принципиелно. А да се реагира принципиелно значи бавење со политика во најдобра смисла на зборот. Со други зборови, да се реагира принципиелно, значи да се реагира и тогаш кога нешто директно лично, т.е. приватно се однесува на нас, бидејќи и тоа како се однесува во поглед на општиот интерес, т.е. политичкиот живот. Кај нас за жал често случајот е обратен. Кај нас често политиката е само тоа што директно и лично, т.е. приватно се однесува на нас.

На пример, во таа смисла верувам дека многу е интересно да се направи еден преглед на јавните реакции на босанскохерцеговските интелектуалци во последните на пример десет години и да се установи колку пати изнеле свој став за некое помалку или повеќе важно прашање од нашиот јавен живот, а за тоа свое јавно мислење не биле директно заинтересирани или претходно критикувани.

Од друга страна, наспроти сите големи проблеми, сериозни аномалии и слабости и чести страшни промашувања и пропусти, нашите медиуми и новинари, општо земено, вршат значајна улога во процесот на демократијата во нашето општество, во изградба на каква-таква јавност, во борба против криминалот и корупцијата. Каква и колку значајна улога во нашето општество имаат медиумите, такви какви што се – тоа можеме да си го приближиме низ една имагинарна вежба.

Да замислиме, а како што стојат кај нас работите не мораме ни да замислиме, дека во нашата земја на пример шест месеци ништо не работат тие кои граѓаните ги гласаа на избори: пратениците, советниците, премиерите, министрите. Да биде вежбата добро и точно изведена, работат само државнте службеници, службите, секретари, шефови на кабинети. Избраните политичари шест месеци никаде ги нема. Дали нешто страшно би се случило?

А сега да замислиме друга состојба. Формирани се сите власти, поставени премиери, сите министри, нивни помошници, советници, секретарки, автомобили, мобилни и сите нешто работат, а во Босна и Херцеговина, шест цели месеци ниту еден ден не излегува ниту еден весник, ниту еден ден не работи ниту една телевизија, ниту еден новинар, ниту една вест, извештаи, истражување, репортажа! Дали смееме да замислиме таков информативен мрак и таков молк? вз/