Херодот - татко на историјата или на лагите
Како се случило Египќани да пристигнат на Пелопонез и што сториле за да се направат себеси кралеви во тој дел од Грција, беше забележано од други писатели; затоа, јас нема да додадам ништо, туку ќе продолжам да споменувам други мигови кои никој досега не ги допрел.
(Херодот, Историја, 6.55)
Поголемиот дел од нас бил подучуван да го смета Херодот за „таткото на историјата“, но дури и оние кои се следбеници на Плутарх и го ословуваат како „таткото на лагите“ тешко може да докажат дека Херодот лажел за постоењето на таквите хроники. Неговата хроника не била некаква недокажлива изјава за некои далечни луѓе, туку хроника која читателите можеле лесно да ја проверат, доколку веќе не знаеле за неа. Извесно време оставајќи го настрана проблемот околу тоа што навистина се случило над еден милениум пред Херодот да ја напише својата Историја, неговиот исказ цврсто сугерира дека во 5 век пр. н.е. постоело општо уверување дека Грција била колонизирана од Египет на почетокот од херојската епоха. Во ова поглавје, јас се надевам дека ќе покажам оти гледиштата на Херодот за египетските и за феникиските населби, иако биле третирани со удостојување и презир од најголемиот дел од современите класицисти и историчари на древноста, биле конвенционални не само во неговото време, туку и во текот на архајската, класичната и подоцнежната антика.
Пелазги
Пред да почнеме да ги истражуваме гледиштата на Грците од класичниот период за овие и за други хипотетички инвазии, би било полезно да ги земеме предвид нивните идеи за најраното население во Грција. Причината за ова е фактот што тоа е основата врз која тие го гледале дејствувањето на блискоисточните влијанија. Тука наидуваме на трнливиот проблем со најпрочуеното домородно население, Пелазгоите или Пелазгите, име употребувано различно од различни грчки автори. Според Хомер, постоеле Пелазги на двете страни во Тројанската војна. Некои од силите на Ахилеј, Хелени и Ахајци, наводно го имале населено „пелазгискиот Арг“, кој очигледно се наоѓал во Тесалија. Борејќи се на страната на Троја, од друга страна, биле воините на Хипот Пелазгот, кој пристигнал од Лариса. Можното изведување на топонимот Ларис(с)а произлегува од египетскиот топоним Р-3хт, „Влез во плодните земји“, кој веројатно бил употребуван за престолнината на Хиксите, Аварис, во богатите почви на источната делта од реката Нил. Семантичкото усогласување меѓу Ларис(с)а и Р-3хт е извонредно. Понатаму, Хомеровиот епитет за две различни Лариси бил ериболаџ (со длабока почва). Како што укажал Страбон, географот од 1. век пр. н.е. и од 1. век од новата ера, сите грчки Лариси биле на алувијални (наносни) почви.
Величественото и древно пророчиште на Ѕевс во Додона Хомер го нарекувал „пелазгиско“, епитет кој го употребувале и подоцнежни писатели. Пелазги се појавуваат и на други места во неговото набројување на луѓе од Крит, во кои биле вклучени и Ахајци, Етеокриќани, Кидонијци и Дорци. Хесиод, или евентуално Кекроп од Милет, изјавил дека „три хеленски племиња се населиле на Крит, Пелазгои, Ахајци и Дорци.“ Многу подоцна, Диодор Сицилиски тврдел дека Пелазги се населиле на Крит по Етеокриќаните, но пред Дорците.
Дури и доколку претходниот цитат не датира од времето на Хесиод кој, според античкиот модел, живеел во 10. век пр. н.е., тој добро се поклопува со набројувањето на Хомер. Кај Хомер, Пелазгите се одвоени од Етео или „вистинските“ Криќани, за кои се претпоставува дека биле нехелени, можеби анадолски народ, но далеку поверојатно е дека биле луѓе кои говореле на семитски јазик. Освен тоа, Хомер не споменал Данајци или Арѓани на Крит. Овие факти, заедно со општата конотација „домородни“ поврзана со името, се причина за веродостојниот предлог дека Пелазгите биле најраните жители на островот кои говореле хеленски или грчки. Значи, се чини дека редоследот на Хесиод е хронолошки: Пелазгите пристигнале на островот пред ахајската инвазија во 19 век пр. н.е., и пред инвазијата на Дорците од 12. век пр. н.е. Поради тоа, тие и во двете набројувања изгледа дека се еквивалент на Данајците.
Понатамошна индикација дека критските Пелазги биле Хелени доаѓа од врската, предложена од неколку научници, меѓу Пелазгите и Филистејците кои се населиле во Палестина во 12. век пр. н.е. Според една прилично голема библиска традиција, се претпоставувало дека Филистејците пристигнале од Крит. Равенката меѓу „Пелазг“ и „Пеласт“ вообичаено беше објаснувана со постулирање на една оригинална „претхеленска“ експлозивна согласка, која била слушана како „г“ од Грците, и како „т“ кај луѓето кои говореле египетски и семитски јазици. Освен моите сомнежи за постоењето на претхелените, мошне тешко е да се конструира согласка некаде меѓу „г“ и „т“.
Доколку, како што сметам на други места, грчкиот алфабет бил во употреба од 15. век пр. н.е., таква грешка може да ги објасни не само овие текстуални варијанти, туку и самото име Пелазгои. Ова би можело да биде произлезено од „Пеласт“, вокализацијата реконструирана за ханаанската форма. Иако природата на филистејскиот јазик или јазици е сè уште мошне неизвесна, најверојатните кандидати се западноанадолските јазици како лидискиот или грчкиот. Според мене, далеку поверојатно е дека станува збор за грчкиот јазик. Значи, доколку тука постои некакво равенство меѓу Пелазги и Филистејци, што е возможно, и доколку Филистејците говореле на грчки јазик, што е веројатно, тоа уште повеќе би ја зголемило веројатноста дека критските Пелазги говореле на хеленски јазик.
(продолжува)
