Без културен нема ни политички идентитет

Важно е да се направи солиден план за заштита и менаџирање на Охрид и околината како локалитет што е светско културно наследство, вели генералниот директор на УНЕСКО

Македонија стана седиште на првиот Центар за дигитализација на културното наследство во нашиот регион. Покровител на иницијативата е УНЕСКО, агенцијата на Обединетите нации за култура, наука и за образование. Неговиот генерален директор, Јапонецот Коичиро Мацура, неделава пристигна во Скопје на отворањето на овој центар, прв ваков во Европа за да покаже колку проектот е значаен и со верба дека ќе биде реализиран на најдобар можен начин.Мацура е јапонски дипломат, правник, кој својата кариера ја почнал во 1961 година, во јапонската амбасада во Гана. Дипломатскиот пат го водел на повеќе континенти, а од 1992 до 1994 бил заменик на јапонскиот министер за надворешни работи. Земјите-членки на УНЕСКО во 1999 година го избраа за генерален секретар на таа организација, во време кога тој беше амбасадор на Јапонија во Франција. На крајот од својата посета, г-дин Мацура го прифати барањето на „Дневник“ да зборува за организацијата, за Македонија и за регионот.

- Ова е мојата втора посета на вашата земја. Првата беше во август 2003 година, кога присуствував на првиот самит на Југоисточна Европа, кој беше организиран по иницијатива на поранешниот претседател Борис Трајковски. Овој самит стана традиција. Бев шокиран кога слушнав за бруталната смрт на Трајковски. Неговото присуство, морам да ви кажам, ми недостасува. Тогаш го посетив само Охрид. Со претседателот Бранко Црвенковски се сретнав во октомври, кога зборуваше на генералната конференција на УНЕСКО. И сега повторно се сретнавме. Задоволен сум од позитивните резултати што произлегоа од серијата разговори со политичките лидери. Што се однесува до самитот што годинава се одржува во Атина, сакам да кажам дека тие се многу корисни. Кога прв пат се сретнавме во 2003 година, во Охрид, многу шефови на држави го изразија своето огромно задоволство што прв пат се среќаваат лидерите на земјите од Југоисточна Европа. Симболично е, ми рекоа, што се гледаме во Охрид. Десет години пред тоа имаше самит кога се сретнавме за да разговараме како да ја зачуваме федерацијата. Без успех. Овој пат се сретнавме за да разговараме како подобро регионално да соработуваме, ми рекоа. Политички тоа е процес на дијалог и помирување. Второ, разговараме за да се зачува културното материјално и нематеријално наследство. Културното наследство на овој регион е заедничко богатство на сите луѓе на Балканот. Овде постојат многу локалитети на светското културно наследство на УНЕСКО. Има и многу други локалитетите што се значајни за оралната културна традиција. Тие се заедничко наследство на земјите од регионот.

* Да, но грижата за нив не е заедничка.

- Па затоа се среќаваме. Сакаме да најдеме начини како да се зајакне соработката во регионот. Особено во овој домен.

ДИГИТАЛИЗАЦИЈА НА НАСЛЕДСТВОТО

* Регионална е и иницијативата за Центар за дигитализација за културното наследство на Југоисточна Европа. Како овој центар ќе се вклучи во мисијата на регионална заштита на културното наследство?

- УНЕСКО работеше многу со вашите експерти за да се етаблира овој регионален центар за нумеризација на културното наследство. Нумеризацијата на културното наследство во овој центар треба да биде референца во регионот. Постојат многу материјални и нематеријални културни наследства во овој регион и на некои им се заканува исчезнување, на некои оштетување од забот на времето... Затоа е важно статистиките и податоците да се нумеризираат и да се промовира културното наследство на регионот. Тоа не е се' уште направено никаде во Европа. Ова е прва ваква иницијатива и тоа во вашата земја. Центарот има цел да формира тим од експерти за нумеризација на културното наследство за регионот. Тоа се однесува на заштита на локални природни и културни локалитети.

* Ние го имаме Охрид како единствен локалитет под заштита на УНЕСКО. Дали вие во организацијата сте задоволни од начинот на кој се следат вашите упатства и начинот на кој се чуваат Охрид и неговата околина?

- Да, вие го имате Охрид. Овој локалитет има мешани културни и природни елементи. Многу е важно да се зачуваат двата елемента во оригиналната форма. Во овој дел има и голем биодиверзитет (биоразличност) и во езерото и околу него. Потребен е напор сето тоа да се зачува. Тука огромна улога игра локалната заедница, но не е помала ни одговорноста на владата. УНЕСКО од своја страна е спремен да ви даде технички совети и може да обучува експерти.

Сметаме дека досега заштитата на локалитетот е во ред. Но, не смее да се заборави дека секогаш постојат ризици. Тоа е голем локалитет и треба да се биде многу претпазлив.Важно е да се направи солиден план за заштита и менаџирање на овој локалитет, кој е светско културно наследство. И потоа, откако ќе има план, тој треба да се спроведува со многу енергија.

МАРКОВИ КУЛИ И СЛАТИНСКИ ВОДОПАДИ

* Македонија има желба да заштити преку вашата организација уште два локалитета. Со оглед на тешкотиите со кои се среќаваме во заштитата на Охрид и околината, сметате ли дека земјава има капацитет да се грижи за уште два локалитета?

- Вашата влада има два кандидата за индикативната листа на УНЕСКО. Тоа се Маркови кули и Слатински водопади. Нашите експерти се подготвени да соработуваат со овдешните колеги и да подготват досиеја за номинација, што мора да биде направено со многу внимание. Процедурата е во повеќе етапи. Првата е да се запишат кандидатите на индикативната листа и тоа е завршено. Втората е да се подготви досие за номинација на еден или друг локалитет. Треба да напоменам дека мора да се избере еден локалитет, не може да има две кандидатури. Потоа нашите експерти мораат да работат со колегите од овде за да се подготви досие со убедлива аргументација која ќе ги увери сите дека кандидатот заслужува да биде заштитен од УНЕСКО и дека има посебно значење како универзална вредност. Третата етапа е да се испрати досието до ЛИКОМОС кој прави техничка евалуација. Ако е добра кандидатурата, ќе го запишат. Значи, техничката евалуација е најважната етапа. Четвртата и последна етапа е Комитетот на светското културно наследство кој се состанува секој јуни и ја носи конечната одлука. Сето тоа трае доста долго. Но, вие веќе ја минавте првата етапа.

* Деновиве во Македонија интензивно се дебатира за националниот идентитет, пред се', како последица на спорот за името. Можете ли да ни го кажете вашето лично мислење и да ни објасните која би била дистинкцијата помеѓу политичката и културната конотација на националниот идентитет?

- По мое мислење нема политички идентитет без претходен културен идентитет. Културниот идентитет е основата на секој политички идентитет. Во една мултикултурна земја културниот идентитет, кој во основата е плурален, мора да му одговори на принципот на единство во различноста. Ова е моето лично мислење. Значи ако има повеќе култури, треба да се направи еден вид чадор за сите култури. Различност во единство е кога имате повеќе култури. Тоа се однесува и на вашата земја. Важно е многу да се зачуваат културата или културите што се основата на една нација.

* Реформата на ОН предвидува во секоја престолнина да има канцеларија на ОН и на агенциите како УНЕСКО. Дали го планирате тоа и во Скопје?

- Имаме екипа на ОН овде, но, за жал, УНЕСКО не е претставен директно. Имаме регионално биро, кое ја покрива Југоисточна Европа и е во Венеција. Физички УНЕСКО не е овде, но учествува во сите акции на ОН во вашата земја и многу сме задоволни од соработката.

ЗЛОСТОРСТВО И КАЗНА

* Колкаво е влијанието на УНЕСКО врз владите што треба да се грижат за културното наследство? Може ли да ги казнувате тие што не водат сметка за светското богатство?

- Да, се разбира. Ако има проблеми, УНЕСКО им испраќа предупредување на владите. УНЕСКО е незаменлива организација. Ние сме единствениот авторитет за културата во светот. Имаме дваесет и две меѓународни конвенции во областа на културата и наследството. Тие се обврзувачки. Многу е значајно земјите да ги ратификуваат и почитуваат. Има и санкции. Понекогаш санкцијата не е многу страшна. Но, има една многу строга конвенција од 1954 година, според која разурнувањето на културен локалитет се смета за злосторство.

* Каква е улогата на УНЕСКО на Косово, каде што беа оштетени многу споменици на културата. Успевате ли да ги заштитите?

- Бев многу загрижен за локалитетите на УНЕСКО. Таму имаме три типа локалитети. Православно и отоманско наследство, но и нерелигиозни локалитети. Испратив две мисии на експерти да ја оценат ситуацијата, да видат што се случило и да направат препораки што треба да се прави. Врз база на тоа организиравме донаторски состанок за мобилизација на фондови и успеавме да го привлечеме вниманието на меѓународната задница. Многу земји ветија дека ќе помогнат и билатерално и преку УНЕСКО. Имавме ветувања за 10 милиони долари. Тоа почна да се реализира, но имаше тешкотии поради политичката ситуација, која ни ја усложни задачата. Сепак успеавме да запуштиме четири манастири - Дечани, Пеќ и уште два од списокот на УНЕСКО. Иако имаме многу политички тешкотии во последно време, решени сме да продолжиме да работиме.

* Дали независноста на Косово ви ја олеснува или ви ја усложнува задачата?

-Што се однесува до нас, мора да ја почитуваме Резолуцијата 1.244 усвоена во 1999 година, која го креира УНМИК, кој ја има одговорноста на Косово. УНЕСКО е дел од ОН и мора да работиме со УНМИК се' додека е тоа така.

УНЕСКО - патрон на Струшките вечери?

* Знаете дека Струшките вечери на поезијата се во криза. Вие пред неколку години потпишавте декларација за да му се помогне на фестивалот. Дали УНЕСКО ќе преземе сериозна обврска за фестивалот, со потпишување постојан договор за соработка?

- Имав задоволство да присуствувам на СВП во 2003 за време на самитот за кој зборувавме. Јас совршено го разбирам значењето на позијата. Ние во Јапонија многу внимание и' обрнуваме на поезијата. Таа декларација може да прерасне во постојан договор и УНЕСКО да биде патрон на СВП со што ќе ја земе како своја целта на фестивалот.

Ќе го заштитуваме „Тешкото“

* Македонија сака да го заштити орото „Тешкото“ како нематеријално наследство. Кои се карактеристиките на овој вид заштита?

- Нематеријално наследство се традиционални песни, танци, церемонии, традиционални познавања на природата итн. Конвенцијата за заштита нематеријално наследство од 2003 година стапи во сила пред 2 години и вашата земја ја ратификува. Сега комитетот ја заврши директивата што ја посочува процедурата на запишување и ги набројува условите. Се надевам дека брзо ќе напредуваме и дека првиот официјален упис на нематеријално културно наследство ќе се случи во 2009 година. И советувам на вашата влада брзо да подготви список за кандидатура со еден или два предлога.

Светлана Јовановска- Дневник