логоFacebook  Twitter  YouTube  eMail

Кожувчанка


Чујност
 


  
Кодошењето како варијанта на прислушувањето е една од конститутивните црти на секое тоталитарно општество. Наклеветениот губи работа, углед и чест. Клеветникот пак добива работа, углед и чест. Единствениот „проблем“ за клеветникот во таквиот систем на прислушување е што еден ден може и него некој да го наклевети. Тоа е типично за тоталитарните општества: среќата на едниот доаѓа единствено како последица на несреќата на другиот. Нема доволно среќа за сите: направен е дефицит на среќата и секој од секого зајми среќа прогласувајќи ја за своја    
    
  
Некои вознемирени колеги ми велат: слушна ли каков Закон за прислушување се носи во Собранието? Во секој миг државата (односно оние што ќе бидат овластени од неа) ќе можат да имаат пристап до најинтимните информации на секоја личност. Ги слушам и не можам да се изначудам на нивното чудење: та тоа не е ништо ново. Како која власт доаѓа, тајно се пее еден ист шлагер – дека нé прислушуваат. Со закон или без.

Но јас не пишувам за тој закон и за таа најнова „ситуација прислушување“. Сакам најпрвин да потсетам, преку зборовите на еден голем теоретичар на културите (Цветан Тодоров), дека кодошењето како варијанта на прислушување е една од конститутивните црти на секое тоталитарно општество. Еве што вели тој: „Доушништвото не е преодна и привремена работа: таа е структурен фактор на тоталитарното општество. За власта тоа е гаранција дека нема ништо да и побегне: нејзините агенти никогаш не би биле доволни за таа задача. Затоа што мора да се надгледува целокупното население, потребно е да се надгледува тоа самото себеси. За индивидуите тоа е средство за искачување по скалилата на власта: да се каже нешто лошо за својот ближен, значи да се отстрани еден соперник (без да се зборува за непосредното задоволство кое се извлекува од решавањето на судбината на другиот).

Тој модел, карактеристичен за некогашните држави на социјалистичкиот блок, во кој секој секого шпионира и „чува“ да не застрани, е колективистичка форма на прислушување. Тоа прислушување, всушност, и не се темели на „проверени податоци“, туку повеќе на наслушување. Затоа, јас често велам: во тој систем чујноста не е акустичка, туку идеолошка категорија. Доволно било, вели Тодоров, да се направи достава, иако нејзината содржина можела да биде целосно лажна: тоа е класичен пример за клевета која веќе никогаш не ќе може да се докаже. Наклеветениот губи работа, углед и чест. Клеветникот пак добива работа, углед и чест. Единствениот „проблем“ за клеветникот во таквиот систем на прислушување е што еден ден може и него некој да го наклевети. Тоа е типично за тоталитарните општества: среќата на едниот доаѓа единствено како последица на несреќата на другиот. Нема доволно среќа за сите: направен е дефицит на среќата и секој од секого зајми среќа прогласувајќи ја за своја. Како кога од еден човек зајмите пари да му вратите на друг, а тој ги враќа на трет: тоа е круг во кој дефицитот создава привиден профит, односно прогрес.

Не сум од оние типови луѓе што сакаат буквално да им ги полнат главите на своите читатели. Да не ги потценуваме читателите: тие знаат, од она што го наведов како цитат да повлечат паралели и да ги видат сличностите и разликите со нашето време. Но сепак, не сакам мене да ми излезат од гледна точка некои работи.

На пример, фактот дека сме народ во чиј фолклор премногу често го има оној стих: „Бог да го бие (па име или прекар) кодошот“. Тие песни потекнуваат од времиња кога немало ни трага од комунистичките идеологии на овој терен. Тоа значи дека дефиницијата на Тодоров за тоталитарното општество го зема за пример само социјалистичкиот (комунистичкиот) систем. Таа се однесува само на комунистичкото прислушување за кое стана збор, а не и на фолклорното, малограѓанско прислушување. И во првиот и во вториот случај секој прислушува секого, но во фолклорното прислушување оној што клевети некого (најчесто со трач и измислици) не добива за тоа награда од државата. Тој тоа, едноставно, го прави без пари, само со желба да го уништи другиот. Коренот на таа постапка е една страст која се вика злорадост, а за која веќе сум пишувал (тоа е чувство на радост кое се јавува кога ближниот трпи зло). Исклучок се таблоидите и жолтиот печат: таму трачот не само што може да биде од злорадост, туку носи и пари.

Поента: и кога би се искоренило комунистичкото доушништво (за кое и денес има реални сомнежи дека постои, оти барем во партиите и фирмите луѓето брзаат да се наклеветат едни со други), што да правиме со најраспространетите современи фолклорни форми (жанрови): трачот и озборувањето? Па признајте: ниедна држава, ниедна служба не го овластила вашиот колега од канцеларијата да пукне од мака додека не дознае што сте мислеле со тоа кога на состанок сте изјавиле: „Се повлекувам од таа функција од лични причини“. Ќе пукне додека не дознае: „Кои лични причини? Какви лични причини? Да не се разведува? Го остава жена му или тој неа? Зошто? Да не ја фатил со љубовник, или таа него со љубовница? Да не е болен, не дај боже? И ако е, од што е?&рдљуо; И така натаму и така наваму: ние сме ти, брате, прислушен народ. Цел народ - едно љубопитно уво. Прислушувањето ни е во геномот. И денес, дури и во градските средини има секогаш понекоја старица која од балконот гледа сé во улицата: кој на чиј балкон прескокнува, во колку часот, за љубов или за кражба... Тие фигури се традиционални чувари на нашиот прислушен ген.

Ајде, да не претерувам. И кај некои други народи е исто. Да не беше така немаше Нушиќ да ги напише своите брилијантни комедии, меѓу кои „Сомнително лице“ е со највидлив мотив на малограѓанско прислушување. Ама пак има и такви народи кај кои никој никого не го интересира. Во Загреб живеев во туѓ стан еден месец и ниеден сосед ниеднаш во лифтот не ме праша што сум му на газдата или од каде доаѓам. Никој не ни погледна што имам во кесето со ѓубре што го фрлам, за да прави претпоставки за мојот ментален и карактерен профил. Кај нас со еден поглед ќе заклучат, според ѓубрето, што сте: пијаница (празни шишиња), развратник (употребени кондоми), пушач (празни кутии цигари), расипник (парчиња недојадена храна).

Е сега, на сето тоа згора – најсофистицираното прислушување, со еден команден центар (глава) во државата. Уште тоа ни требаше: електронски комуникации, имејлови, телефони, жични и безжични... Класичното комунистичко доушништво ќе пропадне, како и фолклорното трачарење. Ќе останат без работа. Ех, драги мои... Мислите дека тоа новото ќе се разликува по нешто од старото? Па, размислете: и во таа командна глава ќе работат луѓе. Истите оние кои се внуци на онаа старица од балконот, синови на оној сосед што со поглед ми го проверува ѓубрето или правнуци на класичните комунистички шпиони. Човечки фактор, па тоа ти е!

Авторот е универзитетски професор и писател   
   
Автор: Венко Андоновски 
 
Извор: Нова Македонија



dobrotoljubie

Поуки од Светите Отци

Видео содржини

dobrotoljubie

Наука и Култура

Септември 25, 2024
Zivko.Grozdanoski3

Интервју со Живко Грозданоски: ДПМ може да дејствува гласно, сложно и независно

Ми се чини дека надворешните предизвици, како на пример отсуството на соработка со некои членови (на Управниот одбор) на ДПМ, некои обиди за саботажа итн. (сè се тоа нешта што веројатно секогаш ќе ги има); па сега слабиот рејтинг на ДПМ меѓу членството и во…
Август 29, 2024
TviTER231

„РАДОСТА НЕ ДОАЃА САМА, ТАА МОЖЕ ДА ЈА ЗАСЕНИ ТАГАТА“ Академик Ќулавкова добитничка на наградата „Браќа Миладиновци“ на СВП

Пред 35 години, август 1989-та, ми беше доделена првата награда за најдобра поетска книга на годината, напишана на македонски јазик, ‘Браќа Миладиновци’. Тоа беше мојата книга ‘Жедби’, со поднаслов ‘Престапни песни’. Во неа, во шест циклуси, опеав неколку…

По премиерата на новиот филм „The Walk“ во Њујорк на двојната кандидатка за Оскар - Тамара Котевска

Ное 14, 2023 Филм, Театар 1871
Tamara.Kotevska
Работејќи од нејзините разговори со Асил и другите деца бегалци, режисерката направи…

„ПОЕЗИЈА ОД МАКЕДОНИЈА“ и „Версвил“

Авг 19, 2023 Литература 2376
TVIT762
Реномираното меѓународно списание за поезија „Версвил“, својот најнов број во целост го…

Беседи

Жарко Ѓорѓиевски: Беседа,13. октомври 2024 година

Жарко Ѓорѓиевски: Беседа,13. октомври 2024 година

Како што постојат места на земјата на кои успева само еден вид растение и нема такви други места на кои истото растение би растело, така и во Црквата Христова постои...

 Aрхим. Георги Капсанис: ВО ЗНАК НА НАШАТА ЉУБОВ

Aрхим. Георги Капсанис: ВО ЗНАК НА НАШАТА ЉУБОВ

Незамисливо е да се биде христијанин без подвиг и крст. Оној што води лесен живот не може да се нарече христијанин. Некои луѓе отсекогаш верувале дека христијанин е оној кој...

Отец Александар Шмеман: Воздвижение на Чесниот Крст

Отец Александар Шмеман: Воздвижение на Чесниот Крст

Тоа бил празникот на христијанското царство, кое се родило под закрилата на Крстот, во денот кога царот Константин го видел Крстот над кој пишувало:: „Со ова ќе победиш…” Тоа е...

Митрополит Софрониј - ПРОПОВЕД ЗА РОЖДЕСТВО НА ПРЕСВЕТА БОГОРОДИЦА

Митрополит Софрониј - ПРОПОВЕД ЗА РОЖДЕСТВО НА ПРЕСВЕТА БОГОРОДИЦА

Во Ветената земја - Палестина, дадена на израилскиот народ од Бога, во планините на Галилеја се наоѓа градот Назарет. Во тоа време тој бил толку непознат и малку важен, што...

Свети Јован Крстител беше испратен од Бог да ги повика луѓето на покајание

Свети Јован Крстител беше испратен од Бог да ги повика луѓето на покајание

Самиот тој, со својот начин на живот, е олицетворение на покајанието. И нормално, не би ни можел да биде повикан од Бог да проповеда покајание ако целата негова сила не...

БОГОРОДИЦА

БОГОРОДИЦА

„Испитувајќи што му е најпотребно на молитвеникот за да беседи со Бог, по кој пат доаѓа молитвата, Богородица го пронаоѓа свештеното тихување..., оддалеченост од светот, заборав на сè земно и...

Св. Јован Кронштатски - Слово на денот на Успение на Пресвета Богородица

Св. Јован Кронштатски - Слово на денот на Успение на Пресвета Богородица

И колку славно било Нејзиното успение! Со каква светлина сјаело Нејзиното пречисто лице. Колку прекрасно, неописливо, неспоресливо благоухание извирало од нејзиното пречисто, приснодевствено тело, како што пишува св. Дионисиј Ареопагит,...

Свети Лука (Војно - Јасеницки): СЛОВО ЗА УСПЕНИЕТО НА ПРЕСВЕТА БОГОРОДИЦА

Свети Лука (Војно - Јасеницки): СЛОВО ЗА УСПЕНИЕТО НА ПРЕСВЕТА БОГОРОДИЦА

Многу е важно правилно да разбереме и да ги запомниме зборовите на тропарот на великиот празник на Успението на Пресвета Богородица: „... По Успението не си го оставила светот, Богородице...’’.Нејзината...

Архива: Беседа на Преображението на Господ и Бог и Спасителот наш, Исус Христос – Свети Григориј Палама

Архива: Беседа на Преображението на Господ и Бог и Спасителот наш, Исус Христос – Свети Григориј Палама

А и зошто Господ, пред почетокот на Преображението ги избира најглавните од апостолскиот лик и ги возведува со Себе на гората? Секако, за да им покаже нешто големо и таинствено....

« »

Најново од култура

Православен календар

 

05/11/2024 - вторник

Св.ап.Јаков брат Господов; Игнатиј Цариградски

Правила и одредби на Православната Црква за постот
Православен календар за овој месец - МПЦ

Кожувчанка

Молитви кон Пресвета Богородица за секој ден во седмицата

 Радувај се, Ти Која од ангелот ја прими радоста на добрата вест дека Бог Слово ќе прими тело од Тебе! Радувај се оти го носеше Создателот во Твојата утроба! Радувај се Ти Која го роди Бога во тело, Спасителот на светот! Повеќе...

Тропар

Тропар на св. Христов великомаченик АРЕТА 24 октомври / 6 ноември 2024

Тропар на св. Христов великомаченик АРЕТА 24 октомври / 6 ноември 2024

Блажен си ти Арето, верен слуга на Бога Живиот, кому Спасителот Му подари разум за умудрување на мнозина,  со дела достојни...

Тропар на светиот апостол Јаков брат Господов 23 октомври / 5 ноември 2024

Тропар на светиот апостол Јаков брат Господов 23 октомври / 5 ноември 2024

Како праведен Господов ученик,си го примил Евангелието,како маченик имаш смелост непобедлива,како јерарх се молиш, ти кој си брат Божји.

Тропар на светиот Христов рамноапостолен Епископ Ерополски Аверкиј 22 октомври / 4 ноември 2024

Тропар на светиот Христов рамноапостолен Епископ Ерополски Аверкиј 22 октомври / 4 ноември 2024

Божји угодниче, Аверкие свети милостив, незнаењето човечко го исплака,заблудата кон идолите ја разруши со силата Христова,адот пред тебе глава наведна,

Духовната убавина на Богородица се пројавува и во моментот на Распнувањето на Нејзиниот Син

Тебе, Богородице поборнице – војвотко, ние слугите Твои, откако се избавивме од зло, Ти пееме победни и благодарствени песни. Ти имаш сила непобедна, од секакви опасности ослободи не за да Ти пееме : Радуј се, Невесто Неневесна! Повеќе...

Болестите според светоотечкото учење

Значи, не се надевај на лекарска вештина без благодат и не ја отфрлај своеволно, туку моли Го Бога да ја спознаеш причината за казната, а потоа моли за избавување од немоќта, трпејќи сечење, горење, горчливи лекови и сите лекарски казни Повеќе...

Свети Лука Симтерополски: Архиепископ и хирург

Едноставно е да се претпостави дека професорот – епископ, соединувајќи го во своите раце крстот и скалпелот, ги порази современиците токму со тоа необично соединување на двете разновидни сфери на активност.  Повеќе...

Духовни поуки: „Помоли се за мене“

Со Бога зборувај многу, а со луѓето малку; ако во Божјиот закон се подучуваш - ќе успееш и во едното и во другото. Повеќе...

Живот без стрес

Ако разбереме што се крие зад стресот, ако ја видиме лагата, која што се крие зад него, на крајот ќе увидиме дека не постои причина за да бидеме во стрес.. Повеќе...

Митрополит Струмички Наум - Да пораснеме барем до Стариот Завет

И не само што немаат туку се и очигледна пречка за влез во Царството Небесно, и пречка да се сфати и пренесе неговата идеја и порака. Повеќе...

Епископ Тихон Шевкунов: „НЕСВЕТИ, А СВЕТИ“

Несвети, а свети. Луѓе, кои навидум живееле во нашето секојдневие, се соочувале со проблемите со кои ние се судираме, боледувале од болести од кои ние боледуваме, често осудувани од околината, а сепак, не биле секојдневни. Луѓе, кои не се на иконите, но го предавале животот од иконите во сите нивни дела, зборови, мисли. Луѓе, за кои тишината прозборила дека се свети.  Повеќе...

ГОЛЕМАТА ТАЈНА НА ДИВЕЕВО - Кој ќе доживее, ќе види

Како дополнување на оваа тајна, еве што слушнав од устата на 84-годишната игуманија на манастирот Дивеево, Марија. Бев кај неа во почетокот на 1903 година веднаш по канонизирањето на преподобниот Серафим и заминувањето на царското семејство од Дивеево. Повеќе...

Арх. Калиник Мавролеон: Монологот БОЖЈИ

 

Те гледав кога се разбуди угрово. Чекав да ми кажеш два-три збора, да се заблагодариш за се што ти се случува, да побараш мое мислење за се што треба да правиш денес. Повеќе...

За Моето име

Поуки на грузискиот Старец Гаврил Ургебадзе за последните времиња

 

„Ѓаволот има 666 мрежи. Во времето на антихристот луѓето ќе очекуваат спасение од космосот. Тоа ќе биде и најголемата замка на ѓаволот: човештвот ќе бара помош од вонземјаните, не знаејќи дека тоа се, всушност. – демони.“ Повеќе...

Взбранной Воеводе победительная