(Обновено)

  Ништо од човечкото тело не е толку интимно како лицето. Ние често мислиме на други делови од нашето тело кога кажуваме „интимни“, но нашето лице  е тоа што открива најмногу за нас. Лицето е тоа што бараме да го гледаме за да видиме што сакаат другите да кажат, па дури и за тоа кои се тие. Важноста на лицето (ликот) повеќекратно е потцртана во Светото Писмо. Во Стариот Завет често го среќаваме изразот за тоа како се сретнуваме еден со друг – и ретко – со Самиот Бог – „лице во лице“.

Во Новиот Завет, ап. Павле го користи јазикот на ликот за да го објасни нашето преобразување во образот Христов.

Светите икони се несомнено најобилното изразување на „теологијата на лицето“, и можеби едни од најдлабоките влогови на Православието во светот и прогласување на тоа што значи да се биде човек. Секој светител, од најмалиот – до најголемиот, ги разделува истите атрибути како Христос на неговата икона. Ги гледаме сите, лице во лице. Во иконите ниту еден лик, никогаш не е прикажан во профил – со два исклучоци – Јуда Искариот и демоните. Зашто гледајќи го лицето, ние го сретнуваме некого како личност. Нашиот грев е тоа што нè оттурнува од лицето на другиот – нашиот напор да се направиме поинаку или помалку личносни. Тоа е манифестирање на нашето заминување од Бога.

• Во човечкото однесување, емоција најмногу поврзана со покривањето на лицето е срамот. Чувството на срам носи брз и длабок инстинкт за покривање на лицето. Дури и младенците, кога ќе се посрамат или  ќе почувствуваат благ срам, ги покриваат нивните лица со рацете, или брзо го скриваат нивното лице во градите на оној што ги држи. Тоа е дел од неподносливииот квалитет на срамот.

Криењето бил инстинктивниот одговор на Адам и Ева. „ Бевме голи, и се скривме...“ било нивното објаснување.  Читателите секогаш претпоставуваат дека голотијата на нивните интимни делови ги нетерало првиот пар да се сокријат. Јас мислам дека најмногу лицата свои сакале да ги сокријат.

Како раширување на расказот за Мојсеј кога го видел Бога, после што си го покрил лицето, св.ап. Павле го претставува Евангелието Христово како преобразување, на односите, лице – во лице со Христос.
Имајќи, пак, таква надеж, ние дејствуваме со голема слобода, а не како Мојсеј што ставаше покривало на лицето свое, за да не можат синовите Израилеви да го видат крајот на она што останува. Но, умовите нивни заслепеа, бидејќи и до ден денес, кога се чита Стариот Завет, покривалото стои несимнато, зашто Христос го симнува. Па и до ден денес, кога се чита Мојсеј, покривалото им лежи на срце. Но, кога ќе се обрнат кон Господа , покривалото им се симнува. А Господ е Дух; а каде што е Духот Господов, таму има слобода. Ние, пак, сите со откриено лице, гледајќи ја славата Господова, се преобразуваме во ист образ, од слава во слава, како што доаѓа Духот Господов“.

На руски, (а и на македонски) зборот лик може да значи лице и личност. Сергиј Булгаков игра со неколку варијации на овој збор во неговата книга Икони и Иметео Господово. Тоа е суштински православен поглед. Грчкиот збор за личност (πρόσωπον), исто така го има ова двојно значење. Непокриеното или несокриеното лице е лице без срам – или лице кое што повеќе не се крие од својот срам. Ова е можеби најфундаменталниот аспект од нашето преобразување во Христос. Себеси во кој срамот бива исцелен е „себеси“ што е способно да живее како личност.
Ние сме обновени во нашето суштинско и автентично човештво – нашата личносност. Стоиме пред Христа лице во лице, како што стои личност која гледа во огледало. И , како што вели св. Јован: „Ќе бидеме како Него, запто ќе Го видиме Каков што е“. (1 Јован 3, 2).

Таинството на покајанието гологлаво влегува директно во срамот. Архимандрит Захариј вели:
... ако знаеме кон Кого се претставуваме, ќе имаме храброст да земеме малку срам врз себеси. Се сеќавам, кога станав духовен отец во манастирот, о. Софрониј ми рече: „Охрабрувај ги младите луѓе да доаѓаат да го исповедаат само она за кое се срамат, зашто срамот ќе се претвори во духовна енергија која што може да ги победи страстите и гревот.“ На исповед, енергијата од срамот станува енергија против страстите. Како дефиниција за срамот, тоа е недостаток на храброст да се видиме себеси како што Господ нè гледа. (од The Enlargement of the Heart /Продлабочување на Срцето).

Ова не е апел за токсичен срам – ниту покана да се земе уште поголем срам – ова е опишување на исцелувањето од срамот што ни е даден во Христос. Тоа исцелување е „храброста да се видиме себеси како што Господ нè гледа“. Тоа е храброста да одговориме како пророкот Самуил. „Еве ме!“ кога Господ повикува. Господ повикал кон Адам кој што зборувал од неговата срамна и безлична скриеност.

Некои од мистичните служби на отците велат зборуваат за Христовото повикување на Адам, по вторпат – но овојпат, во Адот, кога Христос слезе меѓу мртвите. Таму, Адам, не криејќи се повеќе, се свртел со лице кон Воскреснатиот Господ. Затоа традиционалната икона на Воскресението го покажува Христос како ги зема Адам и Ева и ги крши вратите на Адот.

Вратите на Адот се испишани на нашите лица – како и вратите на рајот. Тоа е тајната на нашето вистинско јас – она кое е обновено во образот Христов – така што стоиме пред Него лице во лице и откриваме дека повеќе не треба да постои срамот. Каде што е Духот Господов, таму е слободата. Sweet liberty!

Подготви: Дивјаковски Златко

1-ви ноември, лето Господово 2013

 Друго:

 о. Стефан Фримен - Соочување со Бог