Јулија Вознесенска, православна руска писателка, говори за Геополитика
 
 
 
Разговорот го водеше: Катарина Бунтић-Марковић
 
Јулија Николајевна Вознесенска е родена во 1940 гoдина во Ленинград; 1976 е осудена на четири години прогонство заради „клеветење на советското уредување“, а 1980 е протерана во емиграција во Германија. Три години (1996‒1999.) живела во Леснинскиот женски манастир Пресвета Богородица РПЦЗ во Провемона (Нормандија, Франција). Во тоа време, по благослов на сега покојната игуманија Атанасија, ја напишала приказната „Моите посмртни авантури“. Од 2002. година живее во Берлин.
 
Одбила адвокат, а во последната изјава на суд рекла: „/…/одговарам за тоа дека секој збор излезе од моето перо – вистина, вистина и само вистина. Мојот главен сведок е Бог. Тој е мојот главен бранител. И својата судбина не ја предавам во рацете на судот, туку во Неговите раце“.
И покрај драматичниот животен пат, Јулија Вознесенска искусила многу чуда – сведоштва на Божјата заштита ‒ а се што напишала е чиста вистина, како по однос на духот, тако и по конкретните факти. Иако приповеста за Касандра има обележје на романот како епска фантастика, утопија, всушност во неа нема ништо измислено, исфантазирано.
За својата книга 2003 година добила звање „Најдобар писател на годината“ на конкурсот „Православна книга на Русија“ и станала лауреат на Првиот годишен конкурс на најдобри изданија за деца и младина „Пурпурни јадра“ (2003) Министерство за весници, телевизиска и радио-дифузија и средства за  масовна комуникација на Руската Федерација во номинација „Проза“.
 
Почитувана госпоѓо Јулија, Вашата книга „Моите посмртни авантури“ е дел од една ретка православна уметничка литература. Овој жанр поставува тешка за дача затоа што не е воопшто лесно да се комбинира современиот свет, современиот јазик и стварните вредности на православието, а сепак да биде пивок изворот за современиот свет. Како Ви појде од рака да ја направите таа синтеза?
-Работата е во тоа што не е проста православна убава книжевност. Тоа не е самоизразување, тоа не е работа за Црквата, тоа дури и не е ни нешто поради кое ќе се направи, заслужи, ке се покае или направи нешто поради Бога. Тоа е нешто уште поважно: пробај разговор со оние кои не веруваат или не го бараат Бога – во книжевноста, на нивниот јазик.

Па тоа ја прави мисионерска работа! „Моите посмртни авантури“ како и „Патот на Касандра“ и „Аџилакот на Ланселот“ на необичен начин ги приближаваат христијанските вредности и животот, ја откриваат убавината на православието на современ јазик. Како дојдовте на идеја за мисионерството?
- Тоа е долга приказна. Престанав да пишувам кога се населив во Леснинскиот манастир во Нормандија – тоа е руски манастир, првобитно основан во населбата Лесна во Холмшчини (историска област на левиот брег на Западен Буг, сега во Полска – прим. прев.), каде што била покажана Леснинската чудотворна икона на Богородица. Иконата и ден денеска се чува во манастирот. Тоа е скоро единствено што монахињите со своето талкање успеале да го зачуваат. Кога почнала Првата светска војна, почнале да талкаат првично низ Русија – манастирот се наоѓал скоро близу до австриската граница. Потоа се случила револуцијата, и сестрите преку Крим отишле во Србија, се сместиле на Фрушка гора се до Втората светска војна, а потоа во близина на Париз. И од секаде ги истерувале, и истерувале. И еве, најпосле, 40-50 години спокојно живеат во Нормандија, на грофовско земјиште, околу таа Леснинска икона на Богородице. После неколку години живот во принудна емиграција, дојдов до заклучок дека сето мое пишување е – најголемата од сите суети; а треба да се спасува душата. Тогаш ми доаѓаа помисли на манастирот, и во една прилика влегов во Леснинската фамилија – и тоа беше тоа. Со сето срце ја засакав. Игуманијата ми дозволи да земам разрушена куќичка, да ја средам за себе и да живеам колку и да сакам во склоп на манастирот – а јас просто фантазирав да имам сопствена куќичка во склоп на манастирот! Како писателот Сергеј Нилус покрај пустината Оптине. И во Лесна се случи чудо со мене: стекнав духовна мајка, сега покојна, мајка Атанасија. Толку убава – прав сјај на духовната убавина! И со неа некако духовно се образував. До тогаш бев премногу тивка, престанав и да пишувам – и публицистика, и уметничка проза. Но, мајка Анастасија секогаш ми говореше како е погрешно талентите да се закопуваат во земја. И пред тоа не му бев служела на Бога! Служев на политиката, на сопственото самоизразување, а не на Бога. Иако имам добри христијански мисли, тоа не е онолку много колку би требало да направам.
Ми говореше како сум должна со својот дар да го послужам Бог. А јас возвратив: „ Ах, каде да одам јас? Еве, имам цвеќе“. Таму бев градинарка. Но, еден убав ден Мајка ми раскажа приказна – а беше извонреден наратор – за своето искуство на клиничка смрт и за непосредната средба со ѓаволот. Кога ја гледал со очите полни со љубов и и говорел: „Ти си моја“. А таа викала: „Не, не!“ И само затоа сакала да живее, го грдела, го попљукувала. Јас и велам: „Мајка, па тоа треба да се напише!“ А таа одговара: „И го напишав. Еве ја книгата “. Откако ја прочитав, следниот ден дојдов и и велам: „Мајка, Вие сте секако човек, старица која живее свет живот, интересно зборувате, ама воопшто не знаете да пишувате“. „Па тогаш ти напиши“, ми вели таа. Ми даде благослов. И јас – што ќе правам – седнав и го напишав првото поглавје,каде што се појавува сатаната. И го однесов. Мајка го прочита и ми рече да пишувам понатаму: „Кај тебе не испадна како кај мене, ама тоа едно па исто е“. Но, набрзо мајка Атанасија умре, и после нејзината смрт го оставив пишувањето. Кога, во 2000-та година одненадеж ми поставија дијагноза – рак. А истовремено на мојата мајка и се случува мозочен удар. Мене ме упатија на операција, а брат ми ме побара на телефон – ми вели дека мајка ми ослепела, лежи во клиника. Нормално, ја откажувам операцијата и излетав кај мајка ми – со мисла како сега заедно со мајка ми ќе умрам.

И тука почнува период на сосема неверојатни православни чуда! Десетина луѓе, кои воопшто не ги познавав, ми велат: „Ќе се молиме за Вас“. Стојам во книжарата. Одненадеж – млад господин со сосема ангелски изглед го гледа двотомникот на Златоуст и вели: „А колку чини Златоуст?“ Продавачката наведува одреден износ. А тој прашува: „дали е тоа за двата тома или за еден? А всушност, што воопшто прашувам? И онака не можам да купам ни два, ни еден. Но, смеам ли да погледнам?“ Таа му дозволи да погледне – се гледа дека му треба. Јас прашувам: „Млад господине, зошто Вам Ви треба Златоуст?“ Ми одговара дека е ученик по богословија, а таму сите примероци се секогаш земени за читање, така што не може како што треба да учи. Го прашав како се вика. „Вања.“ „Значи, ќе бидете отец Јован?“ „Да. Ако даде Бог“. Ја отварам книгата и пишувам: „На идниот отец Јован, со молба да се моли за тешко болните Олга и Јулија“, му ја подавам и му велам: „Ова е подарок“. Тој прочита, па онака радосен, запрепастен – веднаш праша: „А кои се тие болни Олга и Јулија?“ „Олга“, велам, „тоа е мојата мајка. Таа сега лежи слепа во болница по доживеан мозочен удар. А Јулија – тоа сум јас. Имам рак“. Тој ми вели: „Јас ќе се молам за Вас!“ Го зеде Златоуст и брзо отиде.

Продавачката ги брише солзите и прашува: „А да ли се молите на Сецарици? Иконата ’Сецарица’?“. Не ни знаев за таа икона. Таа ми вели: „Јас сега ја немам, но имам акатист, само тоа не е текст, туку снимка на касети. Отидете во Казанската соборна црква кај продавачката Љуба, па во мое име замолете ја“. А касетата ми ја поклони и ми рече дека и таа ќе се моли за мене. Отидов во Казанската црква, ја пронајдов Љуба, и таа ми ја поклони таа икона. Во продавницата имаше и некоја страшна тетка – која исто рече дека ќе се моли и ме посоветува да најдам масло од „Сецарице“. По враќањето јас легнав на операција: целата намачкана со масло од глава до пети, кое го најдов уште во Минхен, над мојата глава ми виси иконата Сецарице, во рацете го држам акатистот, во ушите – касета со акатистот кој го изведуваат хор од монахињи, а покрај мене стои свештеник, отец Николај Артјомов, мојот духовник. После операцијата оздравев. И лекарот, и моите пријатели медицинари – сите беа уверени дека имав рак, а јас и самата се чуствував дека во одреден момент се се промени комплетно.

Кога сето тоа се одигра, јас – изгледа после сета таа напнатост, по враќањето во манастирот, кога се беше навидум радосно, извонредно – паднав во исклучително тешка депресија. Отпатував за Париз да се разонодам, да ја променам околината – но ништо не беше она правото. Отпатував кај децата. Исто се чуствував. Никако не можев да сфатам во што е проблемот. Се помолев и изненадно сфатив – треба книга да пишувам! А во Минхен живее мојата осамена другарка, писателката Ирина Стекол. И таа исто има депресија. Јас почнав да ја лечам нејзината депресија, и таа ме замоли некое време да живеам кај неа. И кога гледам – кај неа стои компјутер. Пред тоа цел живот избегнував компјутер, но тука ја замолев Ирина да ми покаже како работи таа направа. Обуката траеше точно 15 минути. Седнав, и за месец-два книгата беше готова. А понатаму следува – што ќе правам со книгата? Сите мои претходни издавачи беа изразито свети. Одеднаш Ирина ми кажа како пријатели на нејзиниот син, Алексеј Головин и Олга Голосова, наумиле да направат православна издавачка куќа... Со телефонски повик во Москва – веднаш дојдовме до Олга – и судбината на книгата беше решена! Се пронајдовме еден со друг – издавачката куќа „Убава книга“ и јас. Веќе утредента најдовме со кого да го средиме ракописот!
 

„Патот на Касандра“ е преубава книга која како родител прво би ја препорачала на своите деца. Во неа на премногу суптилен начин се опишува патот кон Бога на главната хероина. Доста е интересно што книгата започнува помалку збунувачки – престојот на хероината во виртуелната реалност. Дали е овој свет без Бога, кон кој тоне современата цивилизација, виртуелен и бесмислен?
- Уверена сум дека ниеден човек не може да биде среќен ниту да го живее  животот со висока вредност без Бог, и сите луѓе треба заедно да го сакаат Господа и да се сакаат едни со други. Не целото човештво сите заедно и во иднината, туку баш едни со други, сега и овде. Баш така како едноставна мисла.

До „Моите посмртни авантури“ бевте дисидентен писател. Какво беше тоа во советска Русија?
-Да, бев дисдентен, самоиздавачки писател, малку од трудот беше објавен во советските весници. Јас сум поранешен политички затвореник. Одлежав заради самоиздаваштвото, заради дисидентските работи – од 1976. до 1979. године. За советската Русија прилично много напишав во книгата за Русинките „Женски декамерон“, кога ме исфрлија на Запад – насилно во емиграција. Во некоја слободна форма покажав, како критичари знаеја да се изразат, „женски Гулаг“, т.е. права вистина за положбата на советските жени. Затоа што Западот имаше сосема налудничави илузии – да, слобода на говорот нема, да, слобода на ова или она нема, ама како само Русинките се слободни! Па затоа напишав книга за тоа каква е всушност положбата на Русинките. Бидејќи, Гулаг не е политичка појава, која и тоа како се шири, тој е во главите.

Кога станавте верник? Кој или што влијаеше на Вас?
- Никој. Можеби некоја улога одиграа некои мои предци – луѓе од светиот живот, затоа што во нашиот род имавме свештеници, мајка Софија, игуманија на манастира во Новгородската губернији која погинала за вера. Имаше уште некои луѓе со одредени духовни заслуги. И ете, мислам дека и тие ме спасуваа, затоа што до верата доаѓав по чудни патишта. На пример, децата во моето одделение – некое време работев како селска учителка – ми говореа: „А денеска е Велики четврток, бабите ќе тргнат во црква со свеќите. Ајде со дување да им ги гасиме свеќите, нели е тоа така смешно!“ Луто експлодирав, почнав да пејам песни, и викнав: „Кој ќе тргне во црква? Да се потсмева со своите баби, нашите руски баби – тој не ми е веќе пријател! Тој веќе не мора ни на часови да доаѓа!“ Потоа му раскажував на мажот – а тој во детството бил крстен, имал чудесна мајка, јак верник, Ана Николајевна Окулова – прв близок верник во мојот живот, нека и е лесна црната земја. Маж ми ми кажува: „Што ти е гајле за тоа?“ Како мислиш што ми е гајле? Почнав во врска со поколенијата... „Не“, вели тој, „твојата реакција не е природна за човек кој не е верник! Мислам ти си веќе верник, само што тоа уште не го сфаќаш“. Потоа свекрвата ми потврди дека чуствувам како верник. И еден убав ден си реков себеси една блесава работа – често зборувам блесави работи, и тоа не само себеси – реков: „Време да оформам свој однос со Христа“. И почнав да се крстам. И токму тука се случи чудо. Немав ни некој кој да ме води, ништо, ни кому да се обратам, кој би можел да ме припреми. Го отворив по случаен избор Евангелието и прочитав: „Отиде во пустината, и постеше четириесет денови, па на крајот огладне“. Значи, ќе постам 40 денови, а најпосле ќе отидам и ќе се крстам. И тоа како сурово постев. И тогаш, некаде пред крајот на мојот пост, размислував како да одам и да се договорам за моето крстење. Дојдов во Николската соборна црква, му пријдов на свештеникот  и му викам: „Сакам да се крстам, само што никако не сум се спремила. Единствено постев 40 денови“. „Како тоа не сте се спремале кога сте постеле 40 дена?“ ме запраша свештеникот. „Кој Ви рекол дека е сега четириесетдневниот пост?“ Одгвоори дека просто го отворив Евангелието и прочитав. „Добро“, вели тој, „се е јасно, утре дојди“. Се покажа дека сум го започнала постот точно на денот на почетокот на Големиот пост и целиот пост строго го одржав! Ми рече дека никаква припрема не ми е потребна, туку утре – тоа беше среда на Цветната недела – да дојдам да се крстам. „А ден покасно – на Велики четврток – ќе се причестам“. Се така и се случи.

Во книгата „Патот на Касандра или Авантурите со макарони“ доста убаво е опишан ликот на бабата, која е пример за православна христијанка; таа ненаметливо и со сопствениот пример и го покажува на девојката правиот пат. Дали сте имале инспирација за овој прекрасен лик? Исто така, преку неа мудро им покажувате на младите кои книги треба да ги читаат. Тука се мисли на „Што е тоа христијански живот и како да се постројам на него?“ Свети Теофан Затворник.

- „Па, бабо – тоа е победоносен говор. За внуците нема потопло место отколку кај бабата, а ни за бабите нема помили лица од добрите внуци. И за тоа треба да се заблагодараиме на Бога.“... „Читајќи го непознатиот Затворник/.../ од таа книга осознав што би сакала бабата да ми каже, дека можела со мене отворено да зборува за Бог, молитва, православје...“
Во мојот живот постари жени, дури и старици, одиграа голема улога. Имав среќа да познавам неколку прекрасни Русинки, меѓу кои беа и селанки, и благороднички, и монахињи, и писателки, и сите нив ги обединуваше верата во Бога, вечна, страсна смисла за шала и некаков посебен дар на љубавта према животот и према луѓето: и од сите помалку – испадна Бабата!

Напишавте трилогија книга за деца, како алтернатива за Хари Потер, за вештиот млад човек кој го внесува светот на окултизмот во светот на децата. Премногу вреден и храбар потег, денеска, кога во свеските медиуми, книгите, филмовите, па дури и меѓу играчките е „нормално“ да се игра со мрачни ликови... Како одлучивте да ја напишете трилогијата  „Јулијана“, што Ве поттикна да го направите тоа?
- Искрено, не се ни сеќавам! Веројатно едноставно сфатив дека сум дорасната за книги за деца. А конкретно идејата да смислам алтернатива за Хари Потер ми ја даде протоѓакон Андреј Курајев. Мојата цел беше да ги заштитам децата од романтичарските  магии, од тие страшни и опасни игри. И уште си помислив: книгата треба да биде така напишана што кај децата чуството на екстрасенсе и врачање предизвикува гласна смеа, ама да имаат и гадливост. Тоа значи, децата, како прво, од врачарските игри бегаат како од оган, а како второ, да им се смејат. И уште повеќе и своите другари да ги спасуваат.

Како е Вашата литература е прифатена во Русија, а како во круговите на  православната црква?
-Толкава среќа не ни очекував! Читатели има многу. Но, најдобро е што рамнодушни луѓе нема. И претходно говорев дека благослов за пиастелството ми го даде мајка Атанасија. А патријарх Кирил – многу одамна, уште додека беше митрополит – ми напиша кратко писмо по повод книгата: дека моите книги фаваат добри резултати, и ме благослови на создавање. Тоа за мене е многу пофално и пријатно, бидејќи патријарх Кирил е човек со огромна култура, и неговиот збор е јако важен. Секако, има луѓе кои моето создавање не го прифаќаат ниту го разбираат. Па тогаш ни јас нив не ги разбирам нит прифаќам! И зошто морам нешто да им говорам, кога тие сосема добро се снаоѓаат без моите книги? Ајде некако тогаш и јас да се снајдам без тие читатели. Затоа имам добар пријател кој работи како психотерапевт во  онколошките болници и конаците, доктор Миша. Тој купува цела вреќа од моите книги, а кога ќе се сретнеме, јас му пишувам нему купишта посвети – за конкретни тешко болни луѓе. И ете, доктор Миша ми зборуваше колку неизлечливо болни и луѓе на смрт дошле до верата и стекнале нов живот во Христа преку мојата книга. Тоа значи, секако, сам Господ ги довел кај Себе преку мојата книга.

Се зборува дека во продолжетокот од „Патот на Касандра“, романот „Аџилакот на Ланселот“ (која во Србија треба да излезе за Саемот на книги), постои и еден Србин. Има ли посебна причина за тоа?
- Да, меѓу јунаците на романот има и еден Србин. И причината не е само во историското пријателство помеѓу Русите и Србите, ниту во онаа омраза на безбожниот свет кој го предизвикуваат Русите и Србите. Историјата на обнова на српското женско монаштво со посредство на монахињите од руските женски Леснински фамилии, кои после револуцијата се населиле во Србија, е и тоа како веродостојна – тоа го дознав од старите руски монахињи ‒ „леснинки“.

октомври 2015 год.

Подготви:  Владимир Костадинов

Извор:

http://www.geopolitika.rs/index.php/sr/duhovni-ivot/755-nema-punovrednog-zivota-izvan-boga