отец Методиј Златанов
ИСТРАЈНОСТА КАКО МЕТОД
“...Во текот на ноќта блажениот Андреј имал видение. Му се сторило како да се наоѓа на голем плоштад. Од едната страна на плоштадот стоела толпа црни демони, а на другата страна - свети мажи во бела облека. Меѓу двете страни се водела борба. Демоните, имајќи на своја страна еден црн исполин, со гордост им предлагала на светите мажи да претстават од своја страна таков борец, кој ќе има сила да се бори со нивниот исполин, илјаданачалник на нивниот легион. Црните демони се фалеле со својата сила, но белоризците не им одговарале ништо. Блажениот Андреј стоел таму и гледал, сакајќи да дознае кој ќе се реши да влезе во борба со страшниот противник. И во тој миг, тој здогледал прекрасно момче кое слегувало од висините во рацете носејќи три венци: едниот исплетен и украсен од чисто злато и скапоцени камења, другиот со голем и блескав бисер, а третиот, најубавиот, бил направен од бели несвенливи цветови од Божјиот рај. Убавината на венците била толку чудесна, што таа не можела со човечкиот ум да се појми или со јазикот човечки да се опише.
Кога го видел ова, Андреј посакал да има барем еден од трите венци, затоа тој му пристапил на момчето и му рекол:
- Заради Христа, кажи ми, ги продаваш ли овие венци? Јас самиот не можам да ги купам, но ќе одам и ќе му кажам на мојот господар и тој ќе ти плати за венците колку што ќе посакаш.
Лицето на венценосецот заблескало и тој рекол:
- Верувај ми, возљубен, дури и да ми го донесеш златото од целиот свет, јас не би ти продал ни тебе, ниту на на било кој друг, ни едно цветче од овие венци, зашто тие се направени од небесните Христови ризници, а не од украсите на суетниот свет. Со нив се овенчуваат оние којшто ги победуваат црните демони. Ако сакаш да ги добиеш, и тоа не само еден, туку сите три, влези во борба со црниот исполин и штом го победиш ќе ги добиеш од мене трите прекрасни венци.
Кога го чул ова блажениот Андреј, се исполнил со решителност и му рекол на момчето:
- Верувај ми, ќе направам сî што ќе ми кажеш, само научи ме на неговите итрини.
Момчето рекло:
- Зарем не знаеш во што се состои нивната слабост? Демоните се страшни и грозни на изглед и истовремено се многу слаби. Не се плаши од неговиот огромен раст и страшниот поглед; тој е слаб како гнила трева.
Укрепувајќи го Андреја со овие зборови, прекрасното момче започнало да го учи како да се бори. Тој му рекол:
- Кога демонот ќе те фати и ќе започне да се бори со тебе, не се плаши, осени се со крсниот знак и зграпчиго и ќе ја осетиш Божјата помош.
Тогаш блажениот зачекорил на средината од плоштадот и му повикал на исполинот:
- Излези да се бориш!
Страшниот исполин, како црн Голијат, заплашувачки се устремил кон Андреја и малку недостасувало да го порази. Но блажениот, поучен од момчето, со силата на чесниот крст Господов го грабнал демонот и го треснал од земја. Мажите светлорисци многу се израдувале на Андреевата победа, а демоните посрамени исчезнале. Според ветувањето, светлоликото момче го овенчало блажениот Андреј со трите небесни венци и целивајќи го му рекол:
- Оди си со мир! Отсега натаму ти ќе бидеш наш пријател и брат. Прими го на себе подвигот на добродетелите...”
Оваа епизода од житието на свети Андреј Јуродиви, освен со својата чудесна едноставност во нарацијата, фасцинира и со комлексниот етичко-аскетски слој, кој е модулиран во неа. Имено, целокупниот духовен живот на човекот е една непрестајна борба со своите слабости, едно непрестајно соочување со апсурдот, кој е стар колку и Адамовиот пад: “...А што правам, не знам; бидејќи не го вршам она, што сакам, туку она, што го мразам, тоа го правам. Ако, пак, го правам она, што не го сакам, тогаш се согласувам со Законот дека е добар. И така, јас веќе не го правам тоа, туку гревот, што живее во мене. Јас знам дека во мене, односно во моето тело, не живее доброто; бидејќи желба за добро во мене има, но да го правам тоа, не наоѓам сили. Оти не доброто, кое го сакам, го правам, туку злото, што не го сакам, го вршам. А штом го вршам она, што не го сакам, не го вршам веќе јас, но гревот, кој живее во мене. И така, во себе си наоѓам таков закон дека, кога сакам да го правам доброто, злото ми се наметнува. Бидејќи, со својот внатрешен човек наоѓам наслада во законот Бо‘ји, но во органите свои гледам друг закон, кој војува против законот на мојот ум и ме прави заробеник на гревовниот закон, кој е во моите органи. Беден човек сум! Кој ќе ме избави од телото на оваа смрт?” (Рим. 7, 15-24) Незгасливата борба меѓу законот на телото и законот на умот (на логосот) во човекот ја зацврстува свеста и етосот на постојана духовна напрегнатост. Разумната ревност, со која тој се држи во будност, наликува на дисциплината и трудот на вешт спортист или музички виртуоз, кој сите свои енергетски потенцијали и преокупации ги вложува во решеноста постојано да се победува себе си, да се надминува себе си.
Но, колку што во смисла на подвигот духовниот живот наликува на спортски трениг или музикално увежбување, тој во една суштинска смисла дијаметрално се разликува од нив. Целта на спортскиот атлет или музичкиот виртуоз е да постигне одредена вештина, одредено совршенство во телесните движења или во манипулацијата со музичкиот инструмент; за разлика од нив целта на духовниот атлет не е да постигне нешто, туку да истрае на патот на богоподобието. Тој нема потреба да се докажува или да се испробува во извесно совршенство надвор од себе. Духовниот атлет, а тоа е секој човек што се грижи за своето спасение, е истовремено и виртуоз и инструмент и причина на подвигот. Целта е љубовната прегратка со Бога во вечноста. Постои опасноста, понекогаш, заведен од логиката на духовниот Вавилон, логиката на постигнувањето, современиот подвижник, на средствата на својата духовна борба да започне да гледа како на цел за себе. Тогаш, одвраќајќи се од изворниот пат на богољубието, тој непрестајната молитва, умртвеноста на телесните страсти или потполното смирување на срдечниот гнев ги претвора во некаков кумир, заборавајќи ја вистинската цел на својот духовен труд.
Тој тогаш наликува на маратонец, кој трча во погрешен правец, со секој чекор сé повеќе оддалечувајќи се од целта. Духовната борба е вистински маратон. Долготраен и макотрпен. Во него човекот треба постојано да се моли, непрестајно да ги победува телесните страсти и гневот во срцето и уште безборој други нешта, но во тој маратонски подвиг тој не треба ништо да постигне. Тој треба единствено да истрае. Истрајноста во макотрпната борба со логиката на својата падната природа е богоизворниот метод на нашето спасение. Натпреварувачкиот дух на славољубието и трката за материјален профит, вавилонскиот маратон на нашето секојдневие, го тераат човекот овие бесловесни маратони лекомислено да ги пресликува и во својот духовен живот. Но ако се обидеме да ја оправдаме за момент ваквата тенденција и да ја доведеме до нејзината крајна инстанца, ако ја прифатиме методологијата на постигнувањето во својот живот и се потрудиме во што пократок временски рок и со што поефектни техники да достигнеме некоја духовна добродетел, тогаш тоа неминовно ќе нé доведе до прашањето: Што потоа? Која е смислата човекот да живее понатаму, ако веќе го “постигнал” она, во однос на што го конципирал својот ‘ивотен подвиг? Не е ли тоа еден многу суптилен вид на идолопоклонство? Небесната награда од животната епизода на свети Андреј не е запечатување, не е крај, туку почеток на духовниот подвиг.
Овенчувајќи се со трите рајски венци, трите совршени добродетели, блажениот доби благослов од Богомладенецот за највисокиот од сите човечки подвизи, подвигот на јуродивоста заради Христа. Природата, пак, на самата награда пока‘ува дека таа не е од овој век и нема да ја добиеме тука, за време на земниот живот. Ако се трудиме во духовниот живот за да постигнеме нешто, тогаш тоа значи дека си ја бараме наградата уште тука, што поскоро. Но, венците на сегашните постигнувања се минливи, тие свенуваат и гнијат. Со нив исчезнува и сиот макотрпен подвиг, ако е цел самиот за себе. Вистинскиот подвиг и вистинскиот самопрегор, колку и да се тешки и макотрпни, сепак се непрекинат израз на нашата љубов кон Оној, Кој се предаде на распнување и смрт од љубов кон нас. Во тоа взаемно принесување и проникнување, истрајноста, неомеѓена ни со физичката смрт, е природниот начин на нашето постоење и дејствување. Со своето воскресение и вознесение, нашиот Спасител нé повика да Го следиме сé до последниот здив, до последниот атом сила, волја и желба, па и понатаму, во есхатонот, истрајувајќи на патот на богоподобието, до бесконечното и благодатно обожување според мерата Христова.
(Од архивата на Преминпортал)
