Во времето на пресветиот александриски патријарх Јован Милостивиот во Александрија дојде еден монах по име Виталиј, од манастирот на преподобниот Серид. Во својата шеесетта година, тој за себе одбра такво житие, што на луѓето кои судат по надворешноста, неговото житие им изгледаше лошо и развратно, а на Бог, Кој ги гледа и испитува срцата - богоугодно и благопријатно. Неговото житие беше вакво:
Желен потајно да ги обраќа грешниците и беззакониците кон покајание, тој пред луѓето се претставуваше како грешник и беззаконик. Всушност, тој направи список на сите блудници во Александрија, и за секоја поодделно се молеше на Бога, за да ги одврати од нивниот грешен живот. Тој секој ден одеше во градот како аргатин за дневница и работеше од утро до мрак. За својот дневен труд добиваше дванаесет парички. За една паричка си купуваше грав и го јадеше на зајдисонце, а цел ден работеше постејќи. Навечер одеше во блудилиштето, и ги даваше останатите парички на некоја блудница велејќи ѝ:
- Те молам, земи ги овие пари, и оваа ноќ сочувај се чиста и не примај никого за грев.
Потоа се затвораше со неа во собата. Таа легнуваше да спие на својата постела, а тој во еден агол цела ноќ тивко се молеше на Бога, сѐ до изгрејсонце. Потоа си заминуваше заколнувајќи ја никому да не зборува за тоа. Така правеше секој ден. Секоја втора ноќ одеше кај друга блудница, сѐ додека не ги поминеше сите, па повторно започнуваше од првата.
Бог, гледајќи го таквото страдање на својот слуга, му помогна во неговата намера. Некои од блудниците посрамени од ваквата доблест на Виталиј, стануваа и заедно со него се молеа. Со своите совети тој ги поттикнуваше на покајание, претејќи им со Страшниот Суд, но и бодрејќи ги во надежта на милосрдието Божјо и насладувањето со вечните добра на небото. Обземени од страв, тие ветуваа дека ќе го поправат својот живот. Многу од нив ја отфрлаа гревовната бесрамност и стапуваа во брак; други, сакајќи да живеат во потполна чистота заминуваа во женски манастири, и ги минуваа деновите во пост и солзи; трети пак, живееја во светот безмажно и чисто, издржувајќи се од трудот на рацете свои.
           Ниту една од блудниците не смееше да го обелодени целомудреното живеење на Виталиј. Но, една од нив започна да им зборува на луѓето дека Виталиј не доаѓа кај нив поради грев туку поради нивното спасение. Кога слушна за тоа, Виталиј многу се натажи, па се помоли на Бога да ја казни таа жена, за да се наплашат останатите. И веднаш, со допуштање Божјо, во жената влезе бес и таа полуде. Останатите блудници многу се уплашија од тоа и не се осмелуваа да зборуваат за светоста на Виталиј. А на полудената жена луѓето ѝ зборуваа:
- Гледаш како Бог те казни затоа што излага, велејќи дека тој црноризец не доаѓа кај вас заради блуд. Ете, сега се обелодени дека тој е блудник.
Се соблазнуваа за него сите и секојдневно го укоруваа велејќи му:
- Оди, бедниче, чекај ја онаа блудница!
И го плукаа.
А тој поднесуваше сѐ и со радост ги слушаше прекорувањата и навредите од луѓето, тешејќи се со тоа што луѓето го сметаат за таков грешник.
Еднаш додека го навредуваа, тој одговори:
- Зарем јас не сум од тело како и вие? Зарем Бог ги создаде црнорисците бестелесни? Навистина, и црнорисците се луѓе.
Други пак му говореа:
- Оче, земи си една од блудниците за жена и остави го монаштвото, за да не го срамотиш.
Тој пак, божем лутејќи се, им одговараше:
- Нема да ве послушам. Зошто да земам жена, кога ќе треба да се грижам за неа, и за децата, и за куќата, и да минувам лоши денови во грижи и труд?А зошто вие ме судите? Вие ли ќе одговарате за мене пред Бога? Гледајте си за себе, а мене оставете ме, зашто на сите ни суди судијата Бог, кој на сите ќе им даде според делата нивни.
Така преподобниот ја сокриваше својата доблест пред луѓето.
Некои од клириците го наклеветија преподобниот Виталиј кај пресветиот александриски патријарх Јован Милостив, дека тој, иако старец, го соблазнува целиот град, одејќи секоја ноќ во јавните куќи кај блудниците.
Но, пресветиот не им поверува на клеветниците, имајќи го на ум поранешниот сличен случај, кога еден целомудрен и свет инок, кој беше крстил една Еврејка, невино го казни бидејќи им поверува на клеветниците. За тоа пишува во неговото житие под 12 ноември. Сеќавајќи се на тој случај, пресветиот повика кон клеветниците:
- Престанете со осудувањето. Не осудувајте ги монасите. Не знаете ли што се случи на Првиот Вселенски Собор во Никеја, кога некои епископи и клирици предадоа меѓусебни обвинувања на царот Константин Велики? Блажениот цар без да ги прочита ги запали тие обвинувања.
Потоа додаде:
- Кога со сопствените очи би видел епископ или монах како греши, јас со својата облека би го покрил за да не го види некој друг.
Така пресветиот патријарх ги посрами клеветниците. А слугата Божји Виталиј не престануваше да се грижи за спаснието на грешните души.
Еден ден, кога преподобниот Виталиј на изгрејсонце излегуваше од јавната куќа, го сретна едно блудно момче кое одеше кај блудниците. Тоа момче силно го удри старецот по образот, викајќи:
- Беднику! Расипнику! Кога ќе се покаеш и ќе престанеш со својот нечист живот, за повеќе да не го срамотиш името Христово.
Старецот му одговори:
- Верувај, ми човече, дека и ти заради мене ништовниот ќе добиеш таков шамар по образот, што цела Александрија ќе се собере да ти помогне.
По неколку дена преподобниот Виталиј се затвори во својата многу мала ќелија што си ја беше направил крај Сончевите Порти, се пресели кај Господа, и никој не знаеше за тоа. Во тоа време на блудникот кој што му удри шлаканица на преподобниот старец, му се јави демон во облик на страшен црнец, и силно го удри по образот, велејќи му:
- Прими го ударот што ти го испрати монахот Виталиј.
И веднаш човекот побесне, падна на земјата, се тркалаше, исфрлаше пена од устата, и кинејќи ја облеката на себе, страшно викаше, така што цела Александрија се собра од неговото ужасно викање. Откако неколку часа беше мачен од бесот, тој малку си дојде на себе, па отрча кај ќелијата на Виталиј, викајќи:
- Смилувај се на мене, слуго Божји, зашто згрешив пред тебе. Силно те навредив удирајќи те по образот, но и јас, според твоето пророштво ја добив заслужената одмазда.
Викајќи така, тој трчаше следен од народот. Кога се доближи до старчевата ќелија, бесот го тресна од земјата и побегна. Кога си дојде на себе, човекот започна да им раскажува на луѓето како го удри старецот по образот и како старецот му ја прорече одмаздата. Тропаа на вратата од ќелијата на старецот, но одговор немаше, Тогаш ја скршија вратата, влегоа и го видоа старецот како клечи на колена како да се моли, а неговата света душа беше отишла кај Господа. Во неговите раце имаше хартија на која стоеше напишано: „Луѓе Александријци, не осудувајте пред време, додека не дојде Господ - праведниот Судија“.
Во меѓувреме стигна бесомачната жена која некогаш започна да ја објавува чистотата на Виталиј. Известена од Ангелите за смртта на преподобниот, таа дотрча, се допре до неговите чесни мошти, и веднаш се ослободи од бесот. И веднаш започнаа да се исцелуваат и хроми и слепи, допирајќи се до светителот. Кога слушнаа за претставувањето на преподобниот, сите жени, кои по неговите совети со покајание се обратија кон Бога, се собраа кај него со свеќи и кадилници, плачејќи за својот отец и учител. Тогаш пред целиот народ јавно ја објавија добродетелта на старецот, дека тој ни со рака не се допре до нив, туку доаѓаше за нивното спасение. Народот се лутеше на нив, велејќи:
- Зошто ја криевте од нас светоста на овој отец, та ние многу се огрешивме за него, осудувајќи го?
Жените одговорија:
- Се плашевме, зашто тој ни забрани никому да не ја кажуваме тајната. А кога една од нас започна да им ја раскажува на луѓето оваа негова тајна, веднаш побесне. Ние молчевме зашто се плашевме од таквата казна.
Народот се восхитуваше на таквиот Слуга Божји, кој сите го сметаа за развратен грешник, а всушност беше пријател Божји и чист сасуд на Светиот Дух. Срамејќи се од својата неразумност, луѓето се осудуваа себеси поради осудата на таквиот слуга Божји.
Пресветиот патријарх Јован Милостив со клирот дојде кај старецот, го виде записот за неосудувањето и чудесата што се случуваа, и им се обрати на клириците кои го клеветеа преподобниот пред него:
- Ако ви поверував и го навредев светиот старец и јас ќе добиев удар од црниот демон, како оној човек. Му благодарам на Бога што не им поверував на вашите клевети и се избавив од гревот и одмаздата.
А клеветниците и сите што го осудуваа преподобниот, многу се посрамија.
Тогаш светиот патријарх ги зеде моштите на преподобниот Виталиј пратен од граѓаните и сите покајани жени кои плачеа над него, и го погребаа чесно, славејќи Го Бога, Кој има многу тајни слуги Свои. А човекот што пострада од шлаканицата на демонот се одрече од светот и стана монах. И многумина се поправија по примерот на таквиот доблесен живот на Виталиј и се заветија да не осудуваат никого. И ние треба да се огледаме на нив, по молитвите на нашиот преподобен отец Виталиј, а со благодатта на нашиот Господ Исус Христос, Кому слава за навек. Амин.

ЖИТИЕ НА НАШИОТ ПРЕПОДОБЕН ОТЕЦ
ВИТАЛИЈ МОНАХОТ