Божјото Слово (Логос) е Ипостас, Син Божји е, Еден е од Света Троица и преку Него сѐ стана, и без Него ништо не стана што стана (види Јован 1, 3). Ние во потполност се согласуваме со таа вистина, веруваме во неа и подготвени сме животот да си го положиме за неа. Човечкото слово, нормално, не е никаква ипостас, една е од силите и способностите на душата; еднаш кажано, се развејува во етерот и се губи. И, поимајќи го, изгледа, само како такво, очигледно не внимаваме толку како го употребуваме. Така едноставно, наизглед, е само кога се прави разлика меѓу Словото Божјо и словото на нас кои сме според Негов лик и подобие создадени.

Кажано е уште и дека според својот збор (слово) ќе бидеш осуден и според својот збор (слово) ќе бидеш оправдан (види Матеј, 12, 37). Откако оваа вистина ни ја откри воплотеното Слово, работите почнаа да се усложнуваат за нас. Ова Божјо предупредување, од кога веќе ќе го чуеме, нѐ соочува со нашата одговорност за слободната, своеволната употреба на нашето слово и за последиците од изговорениот збор; ќе бидеме осудени или оправдани, односно сами себе ќе си пресудиме, со она што ќе го кажеме или не.

„Секој грев сторен со збор, дело или помисла, Ти како благ и човекољубив, прости“ – Го молиме Богочовекот Христос во молитвата при Светата Тајна Исповед. Значи, постои грев направен и со збор. Различна е тежината на овој грев за оние коишто се наоѓаат на степенот на очистување на своето срце од страстите, од тежината на истиот за оние коишто се наоѓаат на степенот на просветлувањето на умот. Од првите се очекува чистота од гревовни дела, а од вторите – чистота и од гревовни слова. Изреченото гревовно слово од страна на вторите, пред Бог, има тежина на гревовно дело; посебно словото на осудување.

Првите не ја чувствуваат толку тежината на изговорениот збор како вторите, ниту Божјата благодат ги напушта толку за изговорениот гревовен збор како вторите. Нормално, нивното слово и нема тежина како словото на вторите – ниту кон внатре, ниту кон надвор. Сепак, бидејќи постои веќе предупредување, треба да веруваат и да ги имаат предвид последиците од своите изговорени зборови. Особено затоа што доволната чистота на словото е еден од знаците на скорешниот премин од очистувањето на срцето од страстите кон просветлувањето на умот, од умна кон умносрдечна молитва. Кажаново сигурно ќе го сфатат ако погледнат со очите на верата.

Без оглед на степенот на кој сме, треба да знаеме дека нашето слово е во непосредна врска со нашите страсти. Едно е да помислиме на нивно исполнување, а друго е да проговориме за нивно исполнување. Ефектот на помислата во будењето на страстите не е толку голем, колку ефектот на изговорениот збор. Реченото слово, и со  понезабележлива гревовна димензија има нагризувачки ефект; полека, но сигурно – ако не го забележиме и веднаш не се покаеме – го нарушува доброто устројство на нашата душа, додека да нè доведе до пад. Реченото гревовно слово има и повеќекратен ефект, и заради нивото на силата на влијанието кон внатре и заради својата комуникациска димензија: тоа ја буди страста и внатре во нас, ја буди и во оние кои го чуле словото; создава атмосфера на грев и внатре во нас и околу нас.

Многу се, исто така, битни сериозноста на намерата со која е кажано словото, чувствата со кои е кажано, околностите во кои е кажано како и тоа од кого е кажано. Значи, многу е поважна суштината на кажаното слово, отколку неговата форма. На пример, оној што се наоѓа на вториот степен од духовниот развој може да си дозволи и погрубо слово, ако процени дека е тоа за духовно исцеление на оној кон кого е упатено, слово за кое кога некој од страна би чул би го осудил: Не е добро лебот да се зема од децата и да се фрла на кучињата (види Матеј 15, 26). Па, дури и многу погрубо од ова, од скоро секој вид.

Изговореното гревовно слово влијае во разгорувањето и на трите вида на страсти (и на славољубието и на среброљубието и на сластољубието), соодветно на  кажаното. И обратно, нашето слово зависи од видот на страста од која сме заробени. Клучната врска се препознава при осудувањето: од она од коешто сме заробени, за тоа најчесто озборуваме, судиме и осудуваме – од преполнето срце зборува устата (види Лука 6, 45). Осудувањето е и најопасниот вид на злоупотреба на нашето слово. Јавното  осудување на кого било е веќе предзнак за можен пад, а јавното осудување на Епископот на Црквата е знак за сигурен пад. Единствено спасение е навременото покајание за изреченото слово, пројавено во дела.

Осудувањето е најчесто двоен пад: ем сме веднаш осудени и губиме благодат заради самото осудување, заради прекршување на Божјата заповед, ем сигурно ќе паднеме во некоја телесна или душевна неволја – болест или блуд или сиромаштија или бесчестие – за да сфатиме дека сме осудувале. Толку сме станале бесчувствителни и самодоволни што само некоја видлива телесна или душевна неволја може да ни покаже дека сме згрешиле, да нѐ врати на вистинскиот пат, да нѐ врати во смирение и покајание.

Внимавајте да не осудуваме никого, деца, затоа што не се предадовме, не се жртвувавме, не се распнавме ние за живот на светот. Богочовекот Христос се предаде Себеси за живот на светот, за спасение на секој конкретен човек. Па дури ни Он, Кој  единствен го познава срцето на човекот и има право, не осудува никого, туку ние самите себе се осудуваме со нашиот однос кон Неговиот соборен Крст, кон Неговата соборна љубов. Да не озборуваме, да не судиме и да не осудуваме никого затоа што тој грев најмногу нѐ прави подобни на ѓаволот, ѓаволоподобни, и најмногу ја одалечува благодатта на  Светиот Дух од нас. 

Зависта што се раѓа од неоствареното или загрозеното славољубие, повеќе од другите страсти, нѐ прави да озборуваме и осудуваме, нѐ прави да го злоупотребуваме словото кое ни е дадено за вбогоподобување. Секако, и зависта што се раѓа и од неостварување или загрозување на другите страсти предизвикува озборување и осудување. Уште, лошото е што ние заради нашата острастеност и непросветленост, покрај тоа што не ни можеме да расудуваме правилно, не ја правиме ни разликата помеѓу гревот и оној што прави грев, и заедно со гревот го осудуваме и оној што згрешил. Дури, најчесто и заради немањето љубов кон ближниот, ние ги толкуваме како грев неговите дела, или намерата со кои се направени, и така го измислуваме поводот да го осудиме и него. И најлошо е што, не само што ние го осудуваме, туку и сите се трудиме да ги наведеме, и сакаме, да го осудат исто како нас.

Голема е силата на нашиот збор, деца, дури и страшно голема; веќе ја насетувате и од тоа што ви го кажав досега. Тоа е сила што оживува или убива; тоа е меч со две острици. Оживува ако нашиот збор стане бого-словие, а убива ако нашиот збор стане демоно-словие – ако демонот го користи, го позајмува нашиот збор (бидејќи толку му е допуштено во борбата против оние од првиот и посебно од вториот степен) за да го сее и размножува злото во светот. Да внимаваме, да не бидеме инструменти на демонот!

Деца, друго е да ја насетувате силата на нашиот збор или да верувате дека постои под моменталното дејство на моето слово, а друго е истото да ви го открие Божјата благодат. И, друго е времено да ви го открие тоа Божјата благодат, а друго е постојано да ве држи во тоа чувство, во сила. И, друго е обичен грев, а друго е смртен грев. Разликата помеѓу двата вида се крие во погоре напишаното, но за тоа друг пат.

Ние разликуваме во нас слово внатрешно и слово надворешно. Замислете ја сега силата и сведоштвото на нашето слово на секој од степените од духовниот развој или, поточно речено, доколку употребата на нашето слово ја восогласиме со степенот на духовниот развој на кој се наоѓаме. Замислете го невидливиот развој на нашето внатрешно слово: од слово на молитвена самоконтрола или преиспитување, преку слово кое молитвено допира до срцата на ближните, до слово на непрестајна умносрдечна молитва – кое го држи светот во постоење. И замислете го неговиот надворешен, видлив развој: од молчание, преку бого-словие, до слово чудотворно; од слово според ликот, до слово според подобие Божјо.

Да, на почетокот беше Словото, и Словото беше во Бог, и Бог беше Словото (Јован 1, 1). Слава на Отецот и Синот и Светиот Дух! Господи, слава на Тебе!

Митрополит Струмички Наум