Свети праведен Јоаким Крчовски

SV.Joakim.Krchovski8

Животниот пат на светиот Јоаким Крчовски може да кажеме дека е поделен во две патоказни варијанти од кои едната се потпира на предание, кое подоцна не е верификувано од страна на науката и фактографски е побиено, а тоа е кажување од страна на Кирил Пејчиновиќ дека во манастирот свети Јован Бигорски учел “при некојси Иво од с. Осломеј,1 кој подоцна станал јеромонах Јоаким и ја напишал книгата „Различна поучителна наставленија...“, но, тоа тврдење од страна на науката е побиено, бидејќи светиот Јоаким во моментот кога ја печател книгата бил хаџи Јоаким, за што ни сведочи насловната страна2, значи бил хаџија и даскал, учител со световно име Јоаким. Тоа име ќе биде задржано, односно, повторно добиено кога ќе биде замонашен во манастирот свети Јоаким Осоговски и како покровител во духовниот живот ќе го добие преподобниот Јоаким Осоговски. Во контекст на тврдењето, дека Јоаким пред да се замонаши се викал Иво, постои уште еден непобиен факт, тоа е еден запис (слика 8 стр. 10) од 1781 година во којшто Јоаким е своерачно потпишан како Хаџи Јоаким и за тој запис ќе стане збор во понатамошните наши изложувања. Вториот фактографски правец е научен и во себе ќе содржи аналитички и оперативен тек, кој синтетизирајќи ги податоците ќе доведе до нови сознанија кои ќе бидат изложени.
За да ја добиеме приближно годината на неговото раѓање, ќе се послужиме со сингелијата за неговото ракополагање во свештенички чин, која била сочувана од неговите внуци, пишувана на црковно-словенски јазик, во формат 20 на 15 см, издадена во 1787 година од скопскиот митрополит Захариј3, во неа меѓу другото биле наброени и селата во коишто отец Јоаким имал право да свештенодејствува.4 Поаѓајќи од канонските одредби на Православната црква,5 за да може да се ракоположи свештеник, потребно е меѓу другото да се исполнат два услови, лицето кандидат да е оженето и да има 30 години. Од ова произлегува дека Јоаким на кого е издадена свештеничката диплома во 1787 година, би морал да има најмалку 30 години, односно дека е роден околу 1757 година. Најспорно е неговото место на раѓање. Во досегашните научни трудови за место на неговото потекло се смета околината на градот Кичево. Таа претпоставка е заради поврзувањето на презимето Крчовски со името на градот Кичево. За да се испита оваа претпоставка, добро е да се погледне хронолошки името на градот Кичево. Најстариот сочуван запис за градот Кичево, во кој што се споменува како населено место, е една повелба на византискиот цар Василиј II од 1018 година каде што е забележан под името Кицавис. Во текот на средниот век, градот бил споменуван со формите Китсавин и Китчавин (Кичавин) и се наоѓал во составот на Охридската Архиепископија. Охридскиот архиепископ Теофилакт, населбата ја споменувал со топонимот Киттава, а византискиот хроничар Акрополит, градот Кичево го именувал со формите Кицавин и Кицавеос. За време на кралот Милутин била употребена формата Кичава.
Потоа, од 1698 година постои сочуван запис6 од дебарско – кичевскиот владика Јоаким, каде самиот го пишува називот кичавски:

Австрискиот патеписец Ј. Г. Хан во една географска карта од 1867 година, градот со споменува со формата Криштево. А во народните легенди според Марко Цепенков, името се поврзува со тврдината на градот, која ја изградил Волкашин за керка си Кита. И по нејзино име тврдината била наречена Китино Кале, Китин Град. А подоцна под Китино Кале била основана населбата која според Кита, нагалено Киче, се нарекла Кичево. Денешниот муслимански назив на градот Кичево е Керчове. Одредени наши истражувачи го поврзале презимето Крчовски со некоја варијанта на име за градот Кичево кое го дефинираат како Крчово, забележано во запис од 1846 година во Псалтир што му припаѓал на Шишевскиот манастир кај Скопје: „писал Аврам от Крчово, село Доленце Аголско“7, а исто така се повикуваат на белешка во Зборникот на браќата Миладиновци, песна под број 339 (слика 1): „от Крчово, кун Дебарските места“8 .

Слика1

Истражувајќи ја постапно материјата, стигнавме до одредени сознанија дека во „Зборникот“ на браќата Миладинoвци споменатото заглавие „от Крчово, кун Дебарски-те места“ е почеток на плеада од песни почнувајќи од 339 до 510 песна. Следен топоним во Зборникот е „От Струга“ кој што се појавува на 511 песна, по завршувањето на ова дијагонално патување по Македонија. Почетокот на песните е покриен со искажаното од Крчово кон Дебарските места, но, треба да се земат во предвид две нешта: првото, е картата на етничка Македонија, која во времето на Миладиовци, нејзиниот најисточен дел е Серската област и Драма, која како најблиска точка до границата со Тракија го има селото Крчово. Браќата Миладиновци со овој топоним во нивниот зборник на собрани песни развиваат еден шал којшто содржи 171 песна, почнувајќи од најисточниот дел на Македонија до најзападниот дел, близу албанската граница Дебар. Доказ за тоа се првите песни од шалот, кадешто Ѓурѓа заспала крај море, под дрво маслиново (340 песна), а во последните песни е спомната Билјана, која е типично охридско-струшко име. На заглавието „от Крчово, кун Дебарските места“ браќата Миладиновци ставиле и фуснота, за да појаснат дека двете песни се од Крчово и дека таму ги слушнале и запишале, во Крчово коешто е во непосредна близина на Егејското Море. Исто така, претпоставката дека споменатото Крчово во 339 песна во „Зборникот“ на браќата Миладиновци е градот Кичево несомнено се побива со прибелешка на Димитар Миладинов, која што се наоѓа во истиот Зборникот при 212 песна за Сирма Војводка (слика 2), каде тој јасно ги пишува имињата на градовите – Сирма... „от Крушово појде в Кичево“, со што ни го потврдува називот на градот кој се користел за време на браќата Миладиновци.

Слика 2

Аналогно на тоа, се поставува прашањето и за првото тврдење за записот во Шишевскиот манастир, бидејќи потекнува од 1846 година, а тоа е времето во кое живеат браќата Димитар и Константин Миладиновци, родени едниот 1810, а другиот 1830 година, а живот го завршиваат 1862. Исто така, ќе се послужиме со уште неколку факти, односно со познатиот ракописен Поменик
на Слепченскиот манастир, кој се наоѓа во НБКМ во Софија, под број 1015, пишуван од големиот книжевник Висарион Слепченски. Во поменикот на лист 16б се споменуваат јеромонасите Неофит и Зосим, а на лист 19б јеромонасите Симеон, Јоаким и Пафнутиј од манастирот „Пречиста Кичевска“9 наречен уште и Крнински10. Потоа и во Зографскиот Поменик, кој што датира од 1504 година11 името на градот Кичево ја содржи истата форма (слика 3).12

Слика 3

Во еден печат на манастирот (слика 4) од 1763 година е запишано:

Слика 4

Познатиот колекционер, кого го нарекуваат „сестран зналец на Словенскиот Југ“ Виктор Григорович14 во своето дело ОЧЕРКЪ15 името на градот го бележи како Кичава (Слика 5). Од овие изложени фактографии, ако ја земеме во предвид добиената година на раѓање на светиот Јоаким приближно 1757, можеме да заклучиме дека во времето кога живеел светиот Јоаким Крчовски местото се нарекувало по денешниот назив на градот Кичево.

Слика 5

П Р О Д О Л Ж У В А...

1* д-р. Харалампие Поленаковиќ, Никулците на новата македонска книжевност, Скопје, 1973, стр. 9.
2* „Слово заради страшен суд Божиј и второе пришествие Христово“ во кое се појавува за прв пат јавно како автор „списана от хаџи Јоакима даскала“.
3* Името на митрополитот Захарија е познато и од записот од 1776 година во манастирот свети Арангел Кучевишки.
4* Йордан Иванов, Български старини из Македония, БАН, София, 1970, стр.142.
5* Никодим Милаш, Православно црковно право, Задар, 1890, 252, 258.
6* Љуб. Стојановић, Стари српски записи и натписи, Београд, 1982, стр 472, зпис 2046.
7* Й. Иванов, Български старини из Македония, София 1931, стр. 128.
8* Б. Конески, За Јоаким Крчовски и неговите книги, стр 221, 222.
9* П. Илиевски, Просветната улога на манастирот „Св. Пречиста“ – Света Пречиста Кичевска“, Скопје, 1990, стр. 21.
10* По селото Крнино коешто било опустошено пред почетокот на XIX век.
11* Исто таму, с. 508.
12* И. Гергова, Поменици от Македония в български сбирки, София, 2006, с. 67.
13* Й. Иванов, Български старини из Македония, София 1931, с. 87.
14* Престојувал во Македонија 1844/5 година и во Охрид и Струга и се сретнал и со Д. Миладинов.
15* Виктора Григоровича, ОЧЕРКЪ – Путешествия по Европейской Турции, Казань, 1848, с. 212

ИЗВАДОК од книгата „Свети праведен Јоаким Крчовски“ творештво на сестринството на Манастрот Свети Јован Претеча Слепче,
Небесни цветови, 2022 г.