Болката го сведува човекот на предјазичен крик

СЛАВЕНКА ДРАКУЛИЌ, ХРВАТСКА ПИСАТЕЛКА

Славенка Дракулиќ, најпреведуваната хрватска писателка и публицистка што во 1990-тите беше прогласена за непожелна во татковината, на вчерашната промоција на книгата „Телото на нејзиното тело“ се вклучи во кампањата за издигнување на свеста за донирање органи што ја почнаа компанијата „Уан“ и Националната фондација за трансплантација. Книгата ја напишала откако во септември во 2004 година во САД успешно и бил пресаден бубрег од жив и непознат донор, што кај неа загатнало многу филозофски и етички дилеми. Писателката од свои 30 години ја дели судбината со многу бубрежни болни и поминала низ две трансплантации на бубрег. И покрај преовладувачкото мнение дека донорите на органи што се одлучуваат на ваков чин, тоа го прават за пари или од некакви верски убедувања, Дракулиќ од личното искуство открила дека суштината е во човековата природа, која некогаш ги надминува и најсмелите очекувања.
Таа е најпреведуваната хрватска писателка и публицистка, која првенствено се занимава со феминистички теми. Во почетокот на 1990-тите беше прогласена за предавничка на Хрватска, по што емигрира во Шведска. Нејзиното творештво изобилува со настани врзани за нејзиниот приватен живот и за случувањата во Хрватска. Најчести теми со кои се зафаќа се телото и телесноста, болката и болеста...

Филмот „Како да ме нема“ на Хуанита Вилсон, кој моментално се прикажува во нашите кина, е работен според вашиот истоимен роман. Колку тој успева да ја допре суштината на специфичната приказна од овој роман?
- Книгата е базирана на вистинити приказни, врз обемната документација за масовни силувања на жени во Босна. Прво мислев да направам книга што ќе биде составена само од документи. Но кога ги собрав сфатив дека го немаат ефектот што го очекував - да ве потресат и замислат, да се идентификувате со тие жени. За овие настани многу е пишувано, но, според мое мислење, не на вистинскиот начин. Мислам дека како новинар во еден момент како да почнувате да удирате со глава во ѕид и не можете да допрете до читателот на вистински начин. По читањето на првиот документ од исказот на силуваната жена вие ќе плачете... Но кога ќе дојдете до 50-от исказ вие веќе не реагирате емоционално. Тогаш сфатив дека тоа не е вистинскиот пат. Осум години подоцна повторно се зафатив со оваа тема, бидејќи дојдов до заклучок дека во сите тие искази жените не зборуваат за своите чувства. На силуваните жени најтешко им паѓа што мораат повторно да поминуваат низ траумата во судницата. Тоа е елементот што им недостигаше на тие документи и оттука почна мојата писателска имагинација - да се обидам да ги замислам нивните чувства. Врз основа на вистинските случки конструирав еден лик што се состои од повеќе вистинити ликови и приказни.

Зошто романот го носи насловот „Како да ме нема“?
- Затоа што главниот лик во еден момент ќе сфати дека ако сака да преживее, мора на некој начин да се умртви себеси. Исто така кога таа жена ќе дојде во некој логор, неа веќе ја нема, таа како индивидуа го губи својот идентитет. Тоа е тивок филм, не е филм во кој се вреска, убива и пука. Мислам дека мошне добро го прикажува ужасот низ кој поминале тие жени. Не е добро да се споредуваат филм и книга, бидејќи тоа е сосема друг вид уметност. Хуанита Вилсон ја фатила суштината, направила мошне уметнички филм. Особено би ја истакнала фантастичната глума на Наташа Петровиќ, за која мислам дека е голема актерка иако е мошне млада. Таа го носи целиот филм.

Книгата „Телото на нејзиното тело“, која ја промовиравте во Музејот на градот Скопје, вклучува 12 независни приказни за донори на органи. Куриозитетот што честопати го споменувате е што од 10 донори - 9 се жени...
- Прашањето е дали жените се сочувствителни затоа што така се одгледувани или се такви по својата природа поради некој женски сочувствителен ген. Како феминистка, мислам дека тоа е прашање на културата и дека жените се одгледувани во тој дух - да се идентификуваат, да сочувствуваат со жртвите, со болните...

Многупати ја споменувате и разликата меѓу Европа и Америка по прашањето на трансплантација на органи. Дали е вистина дека, како што велите, Европејците чекаат сé да им падне од небо, а Американците се многу поиницијативни и подготвени да помогнат?
- Тука има и системска, културолошка и историска разлика. Во Европа развивме држави што целата социјала ја презедоа на себе. Ние сме научиле другите да се грижат за нас преку институционализацијата на сите видови грижа. Во Америка 50 милиони луѓе не се државно осигурени. Научени се повеќе да се потпираат на помошта едни од други, а не на државата, која се грижи како да го собере данокот и да се вооружи. На прв поглед изгледа апсурдно во таков брутален систем да се роди таков алтруизам, но во суштина не е. Таму човек на човека во неволја побрзо ќе му помогне отколку што тоа ќе го направи некоја институција. Таква несебична помош денес е тешко сфатлива, бидејќи сме научени секогаш да очекуваме нешто за возврат. Тој вид алтруизам можеби овде нема така брзо да процвета. Во вашиот клинички центар во овој момент има една жена во состојба на клиничка смрт чија мајка не дозволува донација на нејзините органи. Тоа е трагедија за таа мајка, но и трагедија за петте луѓе што нема да бидат спасени.

Спаѓате во групата хрватски авторки што своевремено беа жигосани како вештерки и непријателки на Хрватска. Како одеше процесот на вашата рехабилитација. Заживеа ли вашата идеја за фондот „Вештерка на годината“, кој требаше да наградува по една новинарка годишно?
- Таа идеја, за жал, не заживеа. Власта не беше пресудна во прогонот на неколкуте новинарки и писателки, туку нашите колеги што на наша сметка се докажуваа како подобни. Поради тоа некои од нас ја загубија работата, па почнавме да пишуваме за странски весници бидејќи моравме некако да преживееме. Што се однесува до рехабилитацијата, мислам дека никогаш не ја ни загубив мојата публика. За некаква новинарска рехабилитација не стануваше ни збор, бидејќи ниту тогаш ниту сега не пишував за големите медиуми. Сега пишувам само за „Т-портал“ и тоа е мојот единствен придонес на хрватското новинарство. Главно пишувам за странски весници. Немам желба да бидам член во некоја редакција, бидејќи весниците стануваат сé повеќе сензационалистички.

Имавте можност да присуствувате на некои судења на воени злосторници во Хаг, по што заклучивте дека злосторствата во некогашна Југославија ги направиле сосема обични луѓе и дека е зачудувачки колку природата на злото е банална...
- На оваа тема пишував не само јас туку и цела плејада автори, вклучувајќи ја и Хана Арент. Нам, на обичните луѓе, ни е многу полесно тие личности да ги наречеме чудовишта. Си велиме - Милошевиќ е чудовиште, како и Младиќ или Караџиќ. Тоа е многу лесно и всушност на тој начин се браниме од помислата дека и ние во себе би можеле да имаме елемент на зло. Напишав три книги за војната и заклучив дека сите во себе содржиме можност за едно и за друго. Околностите предодредуваат што во нас ќе се развие.

Вашата нова книга „Фрида или за болката“ наскоро ќе излезе и на македонски. Како ова дело се надоврзува на вашиот претходен опус на тема болка?
- Она што ме фасцинира кај Фрида Кало е начинот на кој нејзиниот живот беше пресликан во нејзините слики. Многу е тешко болката да се изрази со збор. Дури ја имаме и фразата „неискажлива болка“. Болката го сведува човекот на предјазичната состојба - крик. Јазикот не оди подалеку од тоа. Публиката секогаш многу емоционално реагира на нејзините слики на кои не им е потребен превод, ниту интелектуален процес. Во книгата фикционализирам епизоди од нејзиниот живот. Сакав да покажам како од нејзините емоционални состојба на болка произлегуваат нејзините слики.

Колку вашата книга „Телото на нејзиното тело“ ќе помогне во издигнувањето на јавната свест за донирањето органи?
- Една книга не може да придвижи ништо. Треба систематска кампања. Мислам дека многу повеќе ќе значи една фотографија на мало бебе врз кое е извршена трансплантација отколку мојата книга. Книги читаат малку луѓе. Но јас ја работам мојата работа и она што чувствувам дека треба. Толку можам да направам.


Автор: Мимоза Петревска-Георгиева    Фотографија: Дарко Андоновски

http://www.novamakedonija.com.mk/NewsDetal.asp?vest=11411723134&id=16&prilog=0&setIzdanie=22422