АРХИМАНДРИТ СОФРОНИЈ (извадок од - Гледање на Лицето Божјо)
...Така беше со мене во младоста. Пишувам за себе. Мојата умна аскетика се состоеше во тоа, преку концентрацијата на мислите и волјата да се ослободам од материјалноста на телото и неговата чувственост - потоа да одам понатмау кон - сетрансендирачкото чисто Битие преку ослободувањето од личниот принцип во самиот мене; ослободувањето од мислите и останатите форми на космичкото битисување. Така, јас тие години му служев, на „Богот на философите“ , а не на вистински, постоечкиот.
Со долгогодишен плач ги платив своите заблуди. Нема пострашно лишување од непознавањето на вистинскиот Бог. Не само болестите и другите страдања, туку и радоста, задоволството и воопшто се , губи смисла во мракот на незнаењето.
И напротив, не постои повисок дар од средбата со Живиот Бог. Во светлоста на Неговото познание, не само пријатните состојби туку и тегобните, мачните ситуации, полни се со длабок разум и затоа остануваат подносливи, оправдани (2Кор. 4,6 - 11).
Разновидното животно искуство, сите светски процеси кои што влегуваат во нашата свест, должни се да служат за подготовка за личната средба со Него, средба , која што по својата природа и припаѓа на мета - историјата, бидејќи тоа е наш влез во остварената вечност. Оној кому му бил даден благословот за ваква средба, истовремено ги разбира Богојавувањата во Стариот и Новиот Завет.
+++
„ Возљуби Го Господа , твојот Бог, со сето свое срце, со сета своја душа, со сета своја сила, со сите свои помисли. Оваа е првата и најголемата заповед. а другата е:
Возљуби го својот ближен како себе си.
На овие две заповеди, стои целиот Закон и Пророците“ (Мт. 22, 37-40). И кога со дарот на Севишниот , човекот ќе се удостои со молитва да влезе во вистинските димензии на втората заповед, тогаш му се откриваат нови хоризонти, незамисливи за неговата поранешна состојба.
Во длабоката молитва за целиот свет како „за самиот себе“, која што го прави човекот сличен на Исус Христос додека се молеше во Гетсиманската градина, тој реално го живее целиот човечки род како еден живот, една природа во мноштво личности. Од оваа форма на сознанието за многуипостасното единство човек може да прејде кон богословската догма за Единството на Светата Троица, Христијанскиот монотеизам не е исто што и генотеизмот на Исламот.
После искуството со „ипостасната“ молитва, ние зад себе ја оставаме категоријата на формалната логика и преоѓаме на животно забележување, односно на категоријата на самото постоење. Вистината не е само она што го создава философијата која поаѓа од низините на паднатиот човек, Вистината е Оној Кој што навистина Е , пред сите векови.
+++
Боговите , кои ги создаваат луѓето - мртви се. Познанието на Живиот Бог, меѓутоа, непроценлив е дар. Ова знаење најпрвин се предава со јавувањето на Бог на човекот, а потоа се сместува во темелот на целокупниот негов живот.
Бидејќи по својата природа е Божествен чин, секое јавување на Бог на човекот се одразува врз судбините на целокупниот свет; во некои случаи дури врши огромно влијание на текот на историскиот живот. Примери: Синајското откровение беше извор на силата и власта за се што чинел Мојсие, макар што тоа, откровението, во својата длабочина ја надминувало неговата моќ за разбирање и сите облици во кои тоа било изразено во свеста на еврејскиот народ се до појавата на Христос.
+++
Кога се работи за Живо познание на персоналниот Бог, тогаш се има предвид „општоста“ на битието, а не голо интелектуално сфаќање на проблемот. Човекот - персона, живее со Бога и во Бога. Ова реалност може да биде изразена и на друг начин: Бог ја опфаќа целокупноста на човекот: ум, срце и тело. Оној кој сознава - персона и Оној Кого што го спознаваат - Бог, стануваат едно. Ниту едниот , ниту Другиот никако не стануваат „објект“ во ова соединување.
Взаемното познавање: Човекот со Бога и на Бога со човекот, носи „пресонален“ карактер , кој исклучува „објективација“. Овој сојуз на љубовта е духовен акт, во кој Љубениот и навистина Е наше битие. Својствено на љубовта е да го пренесува животот во Оној Кого што Го љубиш до самозаборав. Божествената љубов по својот вид, вредност, големина, хармонија, власт - надминува се што земјата може да замисли. Исклучително притоа е, што оваа состојба се прима како вистински, природна за човекот.
Прекрасна работа: Он е и Друг, воедно и МОЈ.
Кој ќе ја достине оваа љубов , во суштина ја „стекнува благодатта на Светиот Дух“, за што говореше Свети Серафим Саровски.
Процесот на стекнувања поминува низ три стадиуми:
Прво, соединувањето е можно како дар во одреден момент кој што Бог го смета за поволен: во моментот во кој човекот посветеноста ја прима со љубов. Тоа е чинот на Самооткривањето на Бога на даденото лице: Божјата Светлина дава изворно искуство на Божесвената вечност. Сепак, ова сеуште не е довршување на обожувањето на човекот. Овој дар може да се одреди како сеуште „неправедно богатство“; односно благодатта Божја сеуште не се слила со него, така, за нашата природа и благодат за навек да постане - едно (лк. 16, 9 - 12).
Втора стадиум:
Долг период на Богооставеност со различен интензитет. Кога богооставеноста ќе достигне максимум - тоа е страшно: Своето отпаѓање од Светлината душата ја чувствува како смрт на полето на духот. Бог го рани нашето срце со љубов, но потоа си отиде.
Предстои подвиг кој што може да трае со години, дури и децении. Благодатта понекогаш се приближува и со тоа дава надеж, ја обновува вдахновеноста и повторно не напушта. Ова алтернативна состојба е многу важна етапа на човечкото растење кон можноста за самоопределување, во вечноста.
Бог не остава нас, за ние да ја манифестираме нашата волја. Меѓутоа, знаењето на на „патот“ кон совршенството, ние од Отците го наследивме. Забележано е дека многумина незнаејќи за овој редослед на духовниот раст на христијанинот, по доживувањето на благодатта од која подоцна биле лишени, отпаѓаат од Бога. И онаа посета Одозгора која што ја преживеале, сега се склони да ја признаат за привремена психичка егзалтација, својствена на принципот на созревање.
За ова, Старец Силуан говореше:
„Се она на што благодатта не научи, мораме да го правиме до крајот на нашиот живот...Господ понекогаш ја напушта душата за да ја испита, за таа да може да го пројави својот разум и својата волја. Но, кога човекот не се присилува себе си на молитва, тогаш ја губи благодатта.
Меѓутоа, кога ќе покаже добра волја, благодатта ќе го засака и повеќе нема да го остави“.
„Благодатта ќе го засака и повеќе нема да го остави“ - тоа е довршување на подвигот на стекнување на благодатта. Тоа е и третиот, конечниот стадиум. Во полната совршеност таа не може да биде долга, слично на првата, зашто состојбата на обожението со благодатта, земното тело не може да го издржи: нужно и следи „преоѓање од смрт во живот“.
И самиот човек, не сака повеќе да се „враќа“ на веќе поминатата мачна смена на состојбата; но, ако Бог благоволи да да го продолжи престојот на подвижникот во овој свет, тогаш го држи на таа мера на благодат, при која се задржува способноста на делување, па спрема тоа и на можноста на предавање на „верните луѓе, кои што ќе бидат кадарни и други да научат“ (Тим. 2,2) на она што сам го примаше од Отците и непосредно од Бога.
Совршениот живот во Вистинскиот Бог изразен е со едноставни зборови во Евангелието, но ова едноставно учење се усвојува со голем напор. По илјадити пат се враќаме на истите зборови од Светото Писмо и едвај да ја сфатиме нивната вечна смисла. Ние често преоѓаме од една во друга состојба; од добро кон зло, од љубов кон непријателство, од Светлоста кон мракот на страстите. Го споредуваме нивното делување на душата и се бориме да стекнеме подобро.
Поставени сме пред различни искушенија и преку нив духовно растеме. Неопходно е од младешките расудувања да израснеме до разум на „совршен човек по мера и раст на полнотата Христова“ (Кор. 13, 11; Еф. 4, 13), до способноста слободно да извршуваме разумен „избор “, заради самоопределувањето кое што ја решава целокупната наша судбина.
Слободата без полнотата на разумот, лесно може да се сврти на кај злото.
Откривајќи ни се во Својата Светлина, Бог потоа се крие од нас. Во безмерната жалост заради изгубеното, душата се вознесува до целосно покајание, до „омраза“ спрема себе. Без ова, човекот, наследник на Првосоздадениот Адам, тешко дека би можел да се ослободи од трагите на луциферовиот пад.
А единствено на тој начин човекот може да влезе во сферата на невечерната Светлина, „внатре, зад завесата, каде што како претеча за нас влезе Исус (Ев. 6.19-20). Ова последното, ќе биде завршување на обожението, кога новиот пад постанува исклучен.
Знаците на „растот на полнотата Христова“ во земните предели се: молитва, слична на Гетсиманската молитва на Христос , и смрт, слична на смрта на Голгота.
Притоа човекот во полна мера влегува во Божествената вечност; тоа е влегување „во радоста на Господарот свој“ (Мт. 25,21).
Во нашата молитва слична на Гетсиманската, ни се дава животно искуство „ипостас“ (персона); а уподобувањето на нашата смрт на смртта Христова, е патот на „понижувањето“ ; колку тоа било попотполно, толку е посовршено воздигањето на нашиот дух во светлосната област на Предвечното Божество.
И, независно од тоа, говори ли човек или не ,за својата релана состојба, тој ја доживува како животно сознание:
Сега во Христа и „јас СУМ“.
Преведе М. Даниловска Мина
