Првата работа што ќе ве воодушеви во манастирот, ќе биде тишината. Потоа – убавината.
Можно е првата работа што ќе ве воодушеви во манастирот, да биде тишината. Потоа – убавината. Тишината е изгонета од градовите затоа што е премногу страшно она што совеста во тишината му го шепоти на човека. Што се однесува до убавината, тогаш светот е преубав, но особено е убав таму каде што човекот се моли. Таму и птицата повесело пее и розата со бодрост цути. Манастирите се слични на рајските градини во топлите места. Доколку манастирот е изграден таму каде што климата е сурова тогаш тој е сличен на тврдина или древен замок, а убавината на цветовите е заменета со планинската убавина, снеговите, облаците што бродат по небото.
Убавината купена со труд и молитва, книгата, солзите во ќелијата и вечната презафатеност, надополнето со особено внурнување во длабочините – ете тоа е манастир. Доколку патот се изоди како што треба и човекот не пропадне, во тој случај, плодовите коишто тој ќе ги набере – се слободата, бестрашноста, избавување од прелест, другарување со светиите и восиновување од Бога. Споредете го сето тоа со секојдневната суета и со зловестиот мрмор на деноноќието, со нивните мачителни потреби и неспокојства. Споредете го сето тоа со злобата на човековото битие и зависта во која окапува животот. Помислете на сите тие „скелети во креденецот“ коишто ги има секој цивилизиран човек со вештачка љубезна насмевка. Помислете, што воопшто светот може нам да ни даде освен рутинска распродажба на новости од медиумите за секојдневните катастрофи. Послушајте го современиот човек, погледнете го. А сега помислете, мислете и не говорете, колку сето ова е безначајно.
Што да се преземе доколку нѐ пленило ова изронето монаштво над Атлантида и нејзиниот океан на плиткоста? Па не можат сите да бидат монаси. И не само заради тоа што може да го поремети продолжувањето на човековиот род. Ова е уште еден од редицата будалести и површни судови. Едноставно, за монаштво се способни единки, а не милиони. Едноставно, кога човек влегува во таа река а не знае да плива, дури нема да добие шанса да биде спасен, тој ризикува да потоне. Малку ли познаваме трагични примери за катастрофи во монаштвото? Од древни времиња, па до денес, бројни се вакви примери и тие се ужасно веродостојни.
Секако, не треба на сите да им се вели – не може, но и – строго е забрането да се биде монах. Но, затоа пак, на сите им се препорачува да го засакаат монаштвото, да го милуваат, па макар и од далечина, да го внушуваат со ноздрите неговиот воздух. „Светлина за монасите – е Ангелот; светлина за мирјаните – е монахот“. Така зборувал Лествичник и овие негови зборови силно проникнале во душата на древнорускиот човек. Не давајќи завети и не облекувајќи се во црно, човекот е способен да ја наѕре со душата своја таа длабока убавина со којашто е натопен молитвениот подвиг далеку од светот. И тогаш човекот ќе ги засака долготрајните богослужби, поклонички патувања по светињите, поучувањето на старците, книги од областа на историјата и аскетиката. Всушност, тоа била одлика на Киевска Рус. Бегајќи од современата врева, од содомските зборови и неприродната храна, ние одненадеж се доближуваме до тој идеал којшто
Киевска Рус го засакала во самите мугри на својата историја! Ние прибегнуваме кон источното монаштво, неговите идеали и облагородувачкото влијание на опружувачкиот свет. Она што се добило е следното, до географските откритија и појавата на машините, до научниот прогрес и масовните комуникации, Киевска Рус – претставувала врв во човековата историја. Тоа денес ја прави речиси единствена алтернатива и единствена противтежа, одржлив остров во име на човештво за тоа да не се струполи во морето под името смрт.
Киевска Рус, се чини била прозорлива без никакво преправање. Таа во христијанството го засакала, не она што обитува помеѓу сферите и она што е второстепено, но срцевината – аскетскиот и моралниот идеал. Промислувајќи ги своите идеални форми, Киевска Рус сметала дека мирјаниот од монахот се разликува само според детераѓањето. Дури и животот во семејството не прави разлика помеѓу едното и другото, со самото тоа што манастирот – исто така е семејство. Свештеникот и неговата сопруга, браќата и сестрите – се лексика на којашто сме се навикнале. Мирјните едноставно – се „чедородци“, а сè останато – мислите за доаѓањето на Царството Небесно, земните поклони, трпението, сеќавањето за Бога, Таинствата – се заеднички помеѓу нив.
Рускиот човек сакал да оди на поклоничко патување, на долгата богослужба да истрајува, да го принудува телото на поклонение. Сакал да се сосредоточува, да си помолчи, да ги послуша оние коишто биле поумни од него. Малку по малку и таа умна убавина се враќа во душата дури и при сесветското поклонение на идолот на комфорот и идолот на развратот. И колку повеќе идолите на комфорот и развратот бараат поклонение за себе, толку поверодостојна е неопходноста од следното, монахот да биде вистински монах, а мирјанинот во монахот да гледа вистински пример. Православната вера останува монахољубива. Тоа само едно нешто треба да ни укаже, во нас е надежта. Имено оваа љубов ја објаснува и нашата историја.
Во Византија монасите биле противтежа на правноформалниот, културно префинетиот, во целина, грандиозниот строеж на Империјата. Монашката простота и смелост, монашката слобода и чудотворната молитва биле потсетувачи за постоењето на другиот свет и успокојувачки фактор за овоземните владетели. Без монашката сол Империјата би се струполила од гордост или би го загубила умот од самољубие. Киевска Рус ја примила сета оваа убавина во сета своја нежност и младост. Она што во Византија било крај, ние го примивме како почеток. Ние го примивме вистинскиот, конечен идеал на животот, а ни остана да го проврвиме долгиот пат кон него. Поради тоа било така тешко да не се направи грешка. Било така тешко да се изнајде хармонија помеѓу, веќе подарениот идеал, неговото запазување, од една страна, и неизбежниот развој, промената на формите – од друга страна.
За да се биде особено успешен во овој свет (успешен само на некое време), неопходно е да се биде потполно умртвен за звуците на другиот свет. Неопходно е човек да се здобие со бесчувствителност кон допирите на другата стварност. Западот чесно си кинисал по тој пат, и како пијавица од испиена крв, започнал да се дуе станувајќи сè посилен. А ние бевме во дилема. Како тоа – Бога го оставил, а со сила се исполнил? Можно ли е тоа? Тоа ви се вика јавна соблазна. Оттука е тој прекин, таа брзоплета желба да се материјализира секоја западна идеја, желба да се стаса и престаса. И ете, на крајот на краиштата стана јасно дека на Колосот (САД) со златна глава и сребрени плеќи му се глинени нозете. Попрво пластични. А нашата глава иако не е златеста, дури е немиена, но затоа пак, нозете се наши, а не глинени. И таму каде што порано гледавме само човечка величина и неговите победи – само победи и победи, – сега таму гледаме само уредна фасада под која човекот гние, тагува и се развратува.
Доста зборуваме за тоа дека ние не создаваме, туку само имитираме. Ние имаме морално-аскетски идеал. Тоа не е ситница.
Доста зборуваме за тоа дека ние не создаваме, туку само имитираме. Дека само си седиме во ладовината отстранети од заедничкото училиште на човештвото. Доволно е. Доколку и самиот Чадаев [Пјотр Јаковлевич Чадаев – руски философ кој влијаел врз руската геополитичка мисла чии ставови се помеѓу панславистите и западњаците. Сметал дека Русија е должна да изгради сопствен цивилизациско – културен модел во нејзиниот историски пат. Другарувал и влијаел врз Пушкин. (заб.на прев.)] би бил жив денес, тој не би употребил такви зборови. Ние имаме морално-аскетски идеал којшто се испреплетил со источното монаштво и е засакан од наша страна уште на самите почетоци од нашата лична историја. Тоа не е ситница. Тоа е оска на човековиот живот. Претставете си, имате кладенче со вода. Големо чудо! Секаде има многу вода. Некои имаат џакузи и автоматско полевање на тревникот, а вие имате – поточе. Но сега замислете, дека кај сите прснале водоводните цевки, се затнале славините, се зачепиле каналите и пресушиле изворите. А вие имате – кладенче! Она исто кладенче, но не ви се верува дека толку му пораснала цената. Од око – бесценет поток.
Тој бесценет поток во епохата на очајот и сеопштата невротичност, битијното безбожие и сесветската тага, кај нас го претставува православието. Православие – а во него – семејство, покајание, Литургија, Таинство. И конечно – монаштвото коешто толку често нѐ одржуваше и сè до овој миг сѐ уште нѐ одржува. Тоа е онаа студеникава како Гедеонска роса, мисла што ми наиде во деновите на сомнежот, во деновите на тешки думи за сопствената бесмртност, за Френсис Фукујама, Фридрих Ниче и последниот човек којшто мижурка гледајќи во ѕвездите.
Протоереј Андреј Ткачев
превел од руски јазик: Пантелеј
Кондратјук со благослов на о.Горан Тасески
Извор: http://agapi.mk/prvata-rabota-shto-ke-ve-voodushevi-vo-manastirot/
Од архивата на Преминпортал 2015 год.
