ВЕЛИКОПОСНАТА МОЛИТВА НА СВЕТИ ЕФРЕМ СИРИН

1

За големото мнозинство на верни луѓе Великиот Пост - тоа, пред се, е кратката молитва, позната под името молитва на Ефрем Сирин, еден од источните христијански учители од ИВ век на нашата ера. Оваа молитва се повторува на крајот на секоја великопосна богослужба, верните ја читаат дома, во својата поединечна молитва. За неа може да се каже дека таа подобро, поедноставно и пократко од се ја изразува смислата и духот на она што христијаните, ете, веќе со векови го нарекуваат Велики Пост.

“Господи и Владико на животот мој! Дух на безделничење, униние, властољубие и празнословие не давај ми. Дух на целомудрие, смиреномудрие, трпение и љубов дај ми на мене, слугата Твој. Господи Цару, дај ми да си ги согледам прегрешенијата и да не го осудувам братот свој, зашто си благословен во вечни векови. Амин”.

Стари зборови. Древни словенски форми. Но да се обидеме да пробиеме низ овој пласт на древноста, да се обидеме да се пробиеме кон смислата и кон суштината. Така ете, пред 50-60 години научниците-специјалисти научиле како да ги симнуваат пластовите на прав и саѓи од древните руски икони. И тоа што се чинело темно, толку темно, заради што знаменитиот руски писател Розанов дури и една своја книга за православието ја нарекол “Темен лик” - одеднаш засветлело и запламтело со толку необични бои, со таква радост, со таква светлина, што сите наши претстави не само за иконите, но и за духовниот стил и тон на православието, на целата древноруска религиозност се изменило на коренит начин. “Игра на боите” - така бил определен овој стил.

Истото тоа може и треба да се направи не само со иконите, но и со други основни изрази на верата и религијата. Непријателите сакаат да ја изгонат во музејите, во сознанието на луѓето да ја поистоветат со древноста, со изживеани идеи и чувства, да ја покажат нејзината непотребност. Но така ли е? Да се вратиме на молитвата на свети Ефрем Сирин. Да се задлабочиме во оваа наједноставна прозба на човекот, кој одеднаш ја спознал неправдата на својот живот и тоа што оваа неправда ја сочинува: “Духот на безделничење, униние, властољубие и празнословие не давај ми”. Ете го првото - не давај ми, огради ме, заштити ме, избави ме. Од што? Од таквите, навидум, едноставни недостатоци, од таквите, би се рекло, ситници. Дух на безделничење. Какво безделничење имаме ние, ќе рече современиот човек, кога секој од нас се исцрпува од работа, кога ритамот и темпото на животот се забрзува, кога малку безделничење, би се рекло, и е тоа што ни треба повеќе од се. Но зборот “безделничење” сосема не означува човек да не работи и физички да се одмора. Зборот “безделничење”, пред се, означува, празнина. Од духот на празнотијата избави ме. И ете, одеднаш, ни е укажана најстрашната болест на човечкиот дух: празнината. Да, ние работиме, ние брзаме, трчкаме горе-долу дење и ноќе, но во што е суштината, во што е смислата на цело ова брзање и трчкање? Не ни се случува ли некогаш, одненадеж, за еден миг некако да се запреме, и ете - тишината е околу нас, и толку јасна станува празнината и бесмисленоста на нашиот живот. Страшен е во својата вистинитост и едноставност стихот на поетот: “Животот зашуми и си отиде”. И можеби затоа се задушуваме од работа, можеби целиот свет околу нас така шуми и татни, што сите сакаат да ја скријат од себе, од другите оваа празнина без дно. Во име на што? Каде? За што? “Животот прошуми и си замина...” И ете, задлабочувајќи се во себе и загледувајќи се во овој - толку краток - дар на животот, ние Го молиме да не спаси и да не заштити, да не избави од првоосновата на секое зло: од празнината, бесмислата, од страшната опустошеност на душата, во која толку често пребиваме...

“Од духот на безделничење, униние...” По безделничењето и празнината, како неизбежен резултат, следува унинието. Зошто сите учители на духовниот живот, сите мудреци, кои се замислиле над природата на човечкиот дух и сознание, за најстрашен грев, најнепоправливо зло во човекот секогаш го сметале токму унинието? Што е унинието? Зарем секому од нас не му е познато ова чудно паѓање на душевната енергија, таа необјаснива тага, која одненадеж не проникнува и најсветлиот и лачезарен ден ни станува непотребен, празен, безвреден? Ние тогаш велиме: “Рацете ми се спуштаат...” Во душата се зацарува квечерината. Тоа и е унинието. Добро е, ако навреме се сетиме да собереме сила. А тогаш едноставно да го задушиме тоа униние кое не снашло - со работа, со опиеност, на било кој начин... Но тоа ќе се врати, тоа секогаш е некаде овде, го очекува погодниот момент, се заканува од зад аголот. Тоа ќе се врати, затоа што секој човек со последниот, скриен дел од својата душа ја знае, макар и да го крие тоа од себе - бесмисленоста на животот кој се противи на смртта. “Ние се се прашуваме, се прашуваме - пишувал Хајне - додека камен земен не ни го затне грлото - но зарем тоа не е одговор? И кога ова знаење се пробива на видело - низ шумот и суетата на животот - колку бесмислено ни станува се околу нас, колку суетно - непотребно и бесплодно. И ете, оттука е таа молба: избави не од униние. И тоа не е беспомошност, не е страв, како што мислат непријателите на религијата - тоа е единственото достоинство на човекот: да му погледне на ова униние право в очи, да не се крие од него, но да бара начин да го надвладее...

“Од духот на безделничење, униние, властољубие...” Молитвата преминува кон другото ниво на човечкото постоење, кон другиот “клуч” на неговата трагичност. Властољубието - тоа не е едноставно љубов кон власта, кон владеењето над другите. Во таков - едноставен и чист - облик властољубието, можеби, не се сретнува толку често. Но во друга, многу подлабока форма, тоа му е својствено на секој од нас и е извор на страшна неправда на човечкиот живот. Властољубието - тоа е однос кон другиот човек од точка на гледање на користење на него. Со други зборови, тоа е внатрешно потчинување на сите и се на себе, разгледување на сите и се само од точка на гледање на мојата корист, моите интереси, на мене - како повисока и поединствена вредност.

Повеќе

 http://preminportal.com.mk/content/view/2878/55/