Пред сe ќе поставам критериуми по кои душата ќе може да биде сфатена. Потоа, низ што се покажува нејзиното постоење. Потоа, дали таа има своја одредена суштина, или нејзината суштина е неодредена. Потоа следи, дали е (душата) проста или сложена. Потоа, дали е смртна или бесмртна. И накрај, дали таа е разумна или неразумна. Сите овие прашања, во повеќе случаеви, се поставуваат во разговор за душата, бидејќи тоа се најглавните прашања кои може да го окарактеризираат нејзиното својство. Како докази за утврдување на она што го истражуваме ќе ги користиме општите поими, со кои јасно ќе биде потврдено она што го имаме во рацете. А заради краткоста и заради користа ќе се држиме само до оние расудувања кои се неопходни за предметот на истражувањето кој сега ќе биде докажан. За да биде јасно и лесно сфаќањето, ќе воведеме и извесна подготвеност за соочување со спротивни аргументи. Значи, да го започнеме словото.
Што е критериум за сфаќање на душата?
Се што постои се спознава со сетилата, или се поима со умот. И она што потпаѓа под областа на сетилата, ја има за доволен доказ самата чувственост, зашто заедно со воочувањето во нас се создава и претстава за дадениот предмет. Но она што се поима со умот не се спознава само по себе, туку врз основа на спротивното (она што се спознава духовно, не може да биде спознаено само по себе, туку врз основа на надворешните “сетилни” пројави, кои потпаѓаат под областа на нештата кои се спознаваат со сетилата; духовно, значи, се спознава врз основа на она што му е спротивно, односно врз основа на сетилата).Така и душата, бидејќи е непозната, не се спознава сама по себе, туку токму од своите пројави.
Постои ли душа?
Нашето тело е подвижно - или се придвижува од надвор или одвнатре. А дека не се придвижува однадвор јасно е по тоа што не се придвижува на начин како некој да го турка или влече, како на пример, што се придвижуваат бездушните предмети. Одвнатре, пак, придвижено, не се движи на природен начин, како на пример, огнот. Зашто огнот не престанува да се движи с# додека не престане да биде оган, како што телото, станувајќи мртво, не се движи, но останува телот. Значи, ако телото се прдвижува однадвор, како што се помрднуваат бездушните предмети, нити природно како, на пример, огнот, тогаш очигледно го придвижува душата, која и живот му дава. Ако, значи, се покажува дека душата му дава живот на нашето тело, тогаш јасно е дека сама по себе душата се спознава врз основа на она што & е спротивно (односно, врз основа на телото).
Дали душата е суштина?
Дека таа е суштина се покажува од следното: најпрво, природно, треба да биде кажано што е дефиниција за суштина, бидејќи таа е суштина. Потоа, каква е таа суштина бидејќи е една и иста по број, но способна е да прима состојби спротивни една на друга.
По с# јасно е дека душата прима спротивни состојби иако не отстапува од својата природа. Во неа може да се видат праведност и неправедност, храброст и плашливост, целомудреност и невоздржаност, состојби кои се спротивни една на друга. Ако, значи, својството на суштината се изразува во способноста за примање состојби кои се спротивни една на друга, тогаш јасно е дека и за душата важи иста таква дефиниција. Значи, душата е суштина. Потоа, ако телото е суштество, тогаш неопходно е и душата да е суштество. Бидејќи не може она што се оживува да има суштина, а она што го оживува да нема суштина. Зарем може да се каже дека она што е ништо и нема своја суштина ќе биде причина за она што има своја суштина? Или, повторно, ако нешто има живот во друг, и без тој друг не може да постои, тогаш кој безумник ќе каже дека тоа нешто е причина на тој другиот од кого го има животот?
Дали душата е бестелесна?
Друго:
Света Ана; Света Олимпијада, ѓакониса; Преподобната девица Евпраксија; Спомен на Петтиот Вселенски Собор;
