Арх. Рафаил Карелин - Тајната на спасението (3)

„Тајната на спасението “

Содржина:
Тајната на спасението
Да се најде Бог и самиот себеси
Дали верувам?
За молитвата
Блажени се бедните по дух
Стекнување благодат
Два вида богопознание
„Не убивај”
Духот и душата
За богоопштењето и богооставеноста
Религиозните чувства на интелигенцијата
Зошто има с# помалку време
За покајанието
Постои ли „поединечна благодат”
Трагизмот на апокалиптичното време
Православието како служење на човештвото

Највисоко служење на човештвото
Како да се зборува за верата
За културата на општење
Повеќе да се мисли и помалку да се зборува
Што е полошо – шегата или псуењето
Во што се разликува состраданието од сентименталноста
За црковната поезија
На оние што дојдоа од окултизмот
„Не е добро да се земе лебот од децата …”
За силата на безмолвието

За силата на безмолвието

Од пристаништето, како низ врата кон морето, од огромниот приморски град, сличен на ковачница, каде што ден и ноќ се слуша тресокот и јачењето на металот, заглушувачкиот шум на морето, каде што развлечените свирежи и сирени, како остри бодежи, го пронижуваат воздухот, каде што чадот, како магла, го завиткува градот во текот на денот, а навечер тој свети со оган, како да гори не изгорувајќи во студениот електричен пламен – од тоа пристаниште испливува брод, – пред него бескрајно море. Веќе не се слушаат звуците на градот, неговите огромни згради изгледаат како детски коцки, што ги оставило некое дете после игра, или како некоја камена и железна шума, израсната од земјата, повторно да сраснува со земјата. Постепено пристаништето заедно со градот се приближува на хоризонтот, како земјата да се оддалечува од бродот зад океанот, и веќе нема ништо, освен две бездни – морето и небото. И на човек му се чини дека се извлекол од некаков огнен круг што постојано се врти, каде што околу него чеканите удирале на наковалната, дека тој за првпат го видел ѕвезденото небо, како измиено во океанот, небото, кое го сокрила црна магла на прашина и чад. Околу е тишина. Дури ни шумот на брановите не ја нарушува таа тишина, а само ја нагласува. И човек чувствува дека се ослободува од некаква невидлива тежина, што му ја притиска душата, како тешки синџири да му паѓаат од рамената.
Monah.podkrst.jpg Монахот, оддалечувајќи се в пустина од светот – од тој огнен котел, – се чувствува себеси како затвореник на кого му се отворила железната врата од подземјето и му се дарувала слобода. Пустината – не е само место, пустината е – тишина и безмолвие. Пустина може да биде ќелијата на монахот, пустина треба да стане негово срце, пустина, во која нема место за приврзаност кон ништо што е светско. Безмолвието – е богатство и радост на монахот. Безмол-вието е – престој на душата со Бога. Душата се враќа од надворешниот и туѓ за неа свет кон себеси самата. Човекот чувствува, како да ја гледа својата душа – тоа е првиот дар на безмолвието. Во светот видението на душата пропаѓа. Чове-кот, наместо душа, чувствува тек на мисли и чувства, а самата душа не може да ја созерцава. Второто движење на душата е – од себеси кон Бога. Без првото едвај дека е возможно второто. Бог не може да се најде ниту во бездната на земјата, ниту во космичките пространства, Он му се јавува и му се открива Себеси на човекот само во длабочините на неговото срце. Затоа религијата како тајна може да се пос-тигне само во безмолвие. Светите Отци зборувале дека умот на човекот личи на воденички камен што постојано се врти, она што паѓа под каменот се меле при вртењето: ако е зрно пченица – се претвора во брашно, ако е плевел – во отровно ѓубре. Преку петте органи на нашите чувства во нашиот ум поминуваат впечатоци – слики, како копии на светот. Преку нив, особено преку видот и слухот, светот, раскинат од омраза и непријателство, опијанет од своите страсти, осквер-нет од нечистотијата на гревот, пробива во човечката душа, ја труе со својот отров, го помрачува умот со помисли, фантазии и мечти. Ден и ноќ колцето на нашиот ум ја иситнува и премешува таа нечистотија. Се разбира, светот уште не е ад. Во него има и добро и зло, светлина и темнина, остатоци на убавина и благородство, измешани со морално безобразие и подлост. Но работата е во тоа дека ние самите сме гревовни и многу болни. Гревот живее во нас, појавувај-ќи се уште со првите блесоци на животот. Во нас се вкоренила тајна љубов кон гревот и затоа впечатоците на светот се отров, што се лее на отворени рани. Страстните слики се запечатуваат во нашето сеќавање, како букви на мек восок, а душата тешко го усвојува доброто, како за него да сакаат да напишат на тврд камен, на кој не останува трага. Првородниот грев длабоко ја изопачил природата на нашата душа, и таа, како сунѓер, ги впива гревот и нечистотијата на светот. Оној што живее во светот може да му се спротив-стави на гревот на ниво на дејствие – на конкретни дела и постапки, но да го победи гревот на своето срце, да го исчисти своето сеќавање од гревот, да го види нападот на страста, што се зародува во срцето, за него е речиси невоз-можно. Во безмолвието, пак, и во оддалечувањето од светот секнува потокот на надворешни впечатоци. Овде на човекот му останува борбата со своето сеќавање и со демоните, тој постепено влегува во своето срце со Исусовата молитва и ги исцрпува од него нечистите води. Кога страстите како диви ѕверови се смируваат, а зуечките роеви на помисли се рассе-јуваат, умот добива можност да влезе во зборовите на молитвата. Апостол Петар го споредува името Божјо со утринска ѕвезда, која се раѓа во душата на човекот (види: 2 Петар 1,19). Во светот светлината на таа ѕвезда едвај да се забележува низ густата магла. Во безмолвието таа свети како дијамант во длабочината на срцето. Човечкиот збор бара огромна психичка енергија. Доаѓа до обработка на огромна количина информации, што се содржат во сеќава-њето, потоа таа се облекува во форма на мисли и се предава преку зборовите, како систем на символи и кодови на човеч-ката душа. Овде се вклучуваат емоции и вообразби. А ако човек го злоупотребува зборот, на пример, лаже со цел, тогаш тој гради свој сопствен илузорен свет, кој е должен да го чува во сеќавањето и да го прикажува како реалност. Секој на самиот себе може да забележи како многусловието го исцрпува човекот: тој се чувствува себеси опустошен и уморен. После „пирот” од празни зборови тој се разбудува, како пијаница после пијанка, со одвратност кон самиот се-беси. Мислењето кај човек што многу зборува станува површно и, ако е дозволен овој збор, вулгарно. Молчењето зачувува огромни душевни сили. Таа енергија, која сме ја трошеле попусто, се влева во зборовите на молитвата, таа загосподарува во човечката душа, како вратен од далеку патник под покривот на татковиот дом. Во безмолвие страс-тите помалку ја тревожат душата, и затоа благодатта забеле-жително дејствува во срцето на човекот, и безмолвникот почнува да ги разбира тајните зборови на апостол Павле за тоа дека „Духот Сам посредува за нас со неискажливо воз-дивнување” (види: Гал. 4,6 и Рим. 8,26). Умот на безмол-вникот стои пред Бога. Во тоа е главната цел на безмолвието – непрестајно да се биде со Божеството, да се соедини со Него своето срце. Според мислите на преподобен Исаак Сирин, царот ги распределува звањата и должностите меѓу своите велможи, но постојат блиски пријатели на царот, кои не носат звања, не управуваат со градови, но се секогаш со царот, тој со нив разговара, ним им ги открива своите мисли. Тие „пријатели на царот”, кои се секогаш со него и затоа се слободни од надворешните работи, се безмолвниците, нивно-то застапништво за светот Царот Небесен го прима, го слу-ша секогаш.
Во светот човек може да се спаси. Дела на милосрдие, проповед на верата, подвиг на љубовта – тоа се дарови што му се принесуваат на Бога. Но најскапоценото што е во светот – човечкото срце – тоа е она што безмолвникот му го принесува на Бога. Го принесува во дар не само за себе туку и за овој грешен свет. Во безмолвие човек може да сфати дека е добар единствено Господ, затоа сите радости на светот му се покажуваат како мртви дела на хартија, а страстите, во кои живее светот, се горчливи како пелин.
Делото на монахот е – молчание и безмолвие. Монах во светот е „унијат”, што сака да смести во себе две вери, и најчесто во неговата душа победува светот. Во безмолвие и молчание, во одделување од надворешната информација, ду-шата открива нови извори на знаење. Тоа се вродени знаења, кои & биле дадени од самиот почеток, како на образ и подо-бие Божјо, и кои таа ги чувала како погребани под куповите од надворешни впечатоци, како во гроб, ги чувала во длабо-чините на своето сеќавање, непознато за сопствената свест. Сега во безмолвие тие знаења & се откриваат на душата, како пронајдено богатство, како најдена скапоценост. Во безмолвие се изострува духовната интуиција на човекот. Како што струните во харфата на Еол звучат од дувањето на ветерот, така со внатрешниот слух душата го слуша гласот на невидливите сили, кои & стануваат блиски, од нив таа добива просветлување и помош. Затоа безмолвието го учи човека на неземна мудрост. Благодарејќи на својот духовен опит тој почнува да ја гледа душата на другите луѓе. Во исто време, душата на безмолвникот се подложува на посебни духовни искушенија: тука на човек му е потребно крајно смирение, кон кое не може да се накалеми никаква сугестија на сатаната, а тоа смирение се стекнува само со послушание на своите духовни отци. Ако човек се бори со страстите и, што е најважно, се наоѓа во послушание, тој постепено стек-нува дар да ги разликува духовите. Безмолвието без смире-ние и послушание се претвора во отров, зашто почнува да ја храни гордоста на човекот. Имало и исклучоци, како препо-добен Павел Тивејски, Марија Египетска, подвижници, кои стекнале голема мудрост преку непосредно осветлување од Духот Свет, не поминувајќи го вообичаениот пат на заузду-вање на страстите во светот и послушание. За нас нивниот недостапен и неповторлив подвиг се заменува со друг: постепеност, внимателност и постојано отсекување на сопс-твената волја. Безмолвието е – непрестајна молитва. Светите Отци рекле: молитвата учи на се, дури и на самата молитва. Безмолвието – тоа не е само пустина, тоа е осамување од луѓето и од светот, тоа е престојување со самиот себе, поточно, на духот со Бога. За молчание и безмолвие човек треба да се бори, да се истргне, како плен во битка, од челуста на светот, кој како чудовиште, сака без остаток да го проголта сето време на човечкиот живот и сите сили на неговата душа. Повеќето луѓе, дури и христијани, не го разбираат подвигот на безмолвие. Тие велат дека на светот е потребно да му се помага во име на љубовта, но ги гледаат само надворешните телесни и душевни страданија. А нај-страшната трагедија на светот е неговото постојано отпа-ѓање од Бога, неговото претворање во поле на темни сили, страшното демонизирање, што се извршува пред наши очи, царството на пеколот на земјата, власт на сатаната, која ја претвора крвта на луѓето во злато, а самите луѓе – во морални трупови, во затворени во кафез похотливи мајмуни. Трагедијата на светот како перспектива на вечност вон Бога, вечност како демоноуподобување – тоа најголемо зло, оста-нува за луѓето речиси незабележливо, како скриено во маг-ла. Демонските сили не можат да се избркаат само со телесно милосрдие. Во борбата со невидливата сила на „стратезите на злото” – паднатите духови – може да стапи само невидливата сила на молитвата, способна да ја спушти благодатта на земјата. Затоа ѓаволот толку се буни против подвигот на безмолвие. На таквиот подвиг тој му ги спро-тивставува грижата за бедните, проповедтта за верата, зани-мавањето со богословски трудови, – се што ќе посакате, само човек да стане неспособен за внатрешна благодатна молитва, од што навистина се плаши демонот. Молитвата за светот е најтежок подвиг. Преподобен Арсениј Велики, одбирајќи подвиг на безмолвие и молчание, се нашол повисоко од неговиот духовен пријател(брат), преподобен Мојсеј Мурин, кој се грижел за болни, примал богомолци и животот го завршил со мачеништво. Господ ги прима сите видови милосрдие. Светителот Јован Златоуст рекол: „Дај му на жедниот вода и прими за тоа Царство”. Но безмолвието и молчанието – тоа е подвиг од други размери, ние би рекле, од космичко значење. Пред нив делата на душевното и телес-ното милосрдие се како светлина на светилник во споредба со светлината на ѕвездите.