Зар не гореа срцата наши?

А кога седеше со нив на трпеза, зеде леб, го благослови, го прекрши и им подаде; тогаш им се отворија очите и тие Го познаа; но Он стана невидлив за нив. И си рекоа еден на друг: „Зар не гореа срцата наши кога ни зборуваше по патот и кога ни го објаснуваше Писмото?“ (Лука 24, 30-32).

Деца, знаете дека срцето е центар на сите наши душевни и телесни сили. Што е најважно, суштината на нашиот ум се наоѓа во нашето срце. Свети Макариј вели: Срцето е господар и цар на целиот телесен организам, и кога благодатта ќе го заземе подрачјето на срцето, таа владее со сите негови делови и со сите негови мисли. Зашто во срцето живее умот, и сите мисли на душата, и нејзиното исчекување на идните добра.

Светите Отци Го послушаа Богочовекот Исус Христос, Којшто вели дека од срцето излегуваат зли помисли, убиства, прељубодејства, блудства, кражби, лажни сведоштва, хули, и дека сето тоа го осквернува човекот (види Мат. 15, 19-20), како и тоа дека најнапред треба да ги очистиме чашата и чинијата однатре за да бидат чисти и однадвор (види Мат. 23, 26), и започнаа да се подвизуваат пред сè во ‘чувањето на срцето’. Затоа и до ден денес од личен опит можат да ни сведочат дека преку ‘чувањето на срцето’ лесно се стекнува и секоја друга добродетел, а дека без тоа никој не може да се утврди во ниту една.

Но, што е нашиот личен темел за овој подвиг? Што друго ако не благодатта на светото Крштение. Свети Дијадох Фотикиски вели: Благодатта ја крие својата присутност во оној што е крстен, чекајќи душата да ја посака. Кога пак целиот човек наполно ќе се сврти кон Бога, тогаш во неискажливо доживување благодатта открива дека е присутна во срцето... Ако човекот почне да напредува држејќи се до заповедите и неуморно повикувајќи го Името на Господ Исус Христос, тогаш се разгорува огнот на божествената благодат до крајните граници на срцето, спалувајќи го јасно и видливо целиот какол на земјата на човековото битие... Од нас се бара во внатрешноста на умот (кој во себе се притеснува) непрестајно да изговараме (‘Господи Исусе Христе...’). Притоа тој не треба да лута во никакво мечтаење.

 Но ова ‘разгорување на огнот’ кое го спомнува свети Дијадох (како и другите Отци) има свој почеток, средина и крај во зависност на кое ниво од својот духовен развој се наоѓа човекот.

Да го проследиме најнапред кажувањето на свети Теофан за разгорувањето на првото ниво, додека при молитвата уште се случува чистењето на енергијата на умот: На почетокот вниманието се задржува во срцето, со напрегање на волјата и со својата сила ја раѓа топлината во срцето. Таа топлина потоа го одржува вниманието без особено напрегање. Потоа тие меѓусебно се поттикнуваат и мора да пребиваат во нераздвојност, бидејќи расејувањето на вниманието доведува до намалување на топлината, а намалувањето на топлината – до слабеење на вниманието. Оттука произлегува законот на духовниот живот: ‘држи го срцето во чувство кон Бога, и секогаш ќе пребиваш во сеќавање на Бога’. Оваа мисла на едно место ја изрекол свети Јован Лествичник.

Внимавајте, деца, на две работи. Прво, на ова ниво уште не станува збор за духовна туку за обична телесна топлина која помоага да се стекнеме со духовната. И второ, за кое било ниво да станува збор, никогаш за време на молитвата вниманието не треба да се насочи кон топлината, и ниту кон што било друго освен кон Оној на Кого Му се принесуваме. Aко некому му се случи ова второво, таквиот нека знае дека тоа е сигурен начин да не ја добие или да ја изгуби веќе добиената молитва на срцето.

Што велат светите Отци за ‘горењето на огнот’, односно за духовната топлина кај оние што се наоѓаат на второто ниво, кои веќе го добиле дарот на умносрдечната молитва?

Прво да го слушнеме свети Дијадох: Оние што ова свето и преславно Име непрестајно мислено го држат во длабочините на своето срце, ќе бидат во состојба да ја видат светлината на својот ум (т.е. јасноста на мислите или одреденото сознание за сите внатрешни движења). Освен тоа, доколку ова прекрасно Име со поголемо внимание се држи во мислите, забележливо ја спалува секоја нечистотија што се појавува во душата. Бидејќи, според зборовите на Апостолот, ‘нашиот Бог е оган кој го спалува секое зло’ (Евр. 12, 29). Затоа Господ ја доведува душата до голема љубов кон Неговата слава. Задржувајќи се во топлото срце преку сеќавањето на умот, преславното и многу посакувано Име во нас создава навика Неговата благост да ја љубиме бескрајно. Имено, тогаш повеќе нема ништо што би поставувало пречка. Тоа е оној скапоцен бисер којшто се стекнува со продавање на сиот имот. И [човекот] стекнува неискажлива радост што го нашол (види Мат. 13, 46).

А потоа и свети Теофан: Кога срцето ќе ви се загрее од божествената топлина, ќе започне вашето внатрешно преобразување. Тој оган ќе изгори и ќе растопи сè во вас. Кажано со други зборови, ќе започне сè да одухотворува сè дури сосема не ве продухови. Сè додека не се појави тој оган, нема да има одухотворување, колку и да се напрегаме кон духовното. Значи, целата работа сега е во тоа како да го добиеме тој оган. И ве молам да го насочите целиот свој труд кон тоа.

За третото ниво – обожението, односно за преминувањето на топлината во светлина која пак го преобразува и просветлува целото тело, нема потреба да зборуваме сега. Само сакам да ви посочам едно сведоштво на свети Григориј Палама: Дури и телото учествува во благодатта којашто делува на умот, па и тоа се врти кон него [умот], примајќи и самото од непојмливите тајни на душата’. Тогаш телото станува ‘на необичен начин прозрачно и топло’, т.е. ја чувствува чудната топлина која следува по созерцанието на Светлината. Слично се случува со свеќата: кога ќе се запали, нејзиното тело, односно восокот, истовремено е топло и просветлено.

Гледате деца, срцата на Апостолите гореа од внатре уште додека Хрстос им говореше по патот (вие сте веќе чисти преку словото што Сум ви го проповедал – Јован 15, 3), но очите им се отворија дури при прекршувањето на лебот. Господ јасно ни ја предочува светата Тајна Евхаристија, односно Црквата како единствено место, а и време, на дарот на Боговидението и на Богопознанието.

Митрополит Струмички Наум

Посети: {moshits}