ДЕЛ ТРЕТИ
(Продолжение)
5. НАРУШЕНОТО ЗАЕДНИШТВО ВО КО-ЛОНИЈАТА - КОБНА ПОСЛЕДИЦА ОД ВОЈНАТА. - За оние шест години пред Втората светска војна, Владиката Јован со својот неуморен труд и со нему својствената упорност, наполно успеал да го организира црковниот живот во Епархијата според старата руска традиција. Во православните храмови и во руските училишта животот и работите се одвивале нормално. Во бројните благотворни установи (со неговото доаѓање тие биле зголемени!), иако со тешкотии, сепак основните потреби биле задоволувани, благодарение на доброволните даренија од повеќе страни. Се разбира, најмногу помагале верниците, но со не мала своја помош учествувале и кинеските власти, бидејќи меѓу „згрижените" имало од сите народности.
Па така, ако се има предвид ова заедништво во доброто, тогаш овој живот во Руската Колонија (во Шангај), навистина донекаде прилегал на оној од апостолско време!
Но, со почетокот на Војната, тешкотиите биле знатно зголемени. Сепак, животот во Колонијата (благодарение на Владиката, поставен на здрави основи), не се изменил многу. Со сплотеноста и заемната помош едни на други, маките се пребродиле и така бил дочекан крајот на она зло, кое се именува - војна.
Веста за завршокот на Војната сите со радост ја примиле. Окупаторите - Јапонци биле истерани од земјата и во Шангај „со радосни восклици биле дочекани американските војници", пишува еден очевидец.
Оваа радост за Руситеемигранти во градот не траела долго. Имено, меѓу нив се појавило ново зло. Наскоро, тие се поделиле на две групи. Позната вистина е: колку слогата е корисна, толку и повеќе - неединството е штетно во секоја средина (од луѓе)!
Првата група, предводена од Насонов, Саранин и др., слепо поверувала на советската пропаганда во смисла: дека во Русија настанале големи измени; дека таму веќе не се зборувало за комунизам; дека земјата тргнала по нов, национален пат и т.н.
Советско влијание доживеала и Кинеската Управа (бидејќи двете земји биле сојузници во Војната!), така што и Кинезите го измениле својот став, па и тие почнале поинаку да се однесуваат спрема Русите - емигранти. Меѓу Другото, биле забранети неколку дотогашни весници на руски јазик, а место нив се појавиле нови, просоветски ориентирани, како на пример: „Новости на денот", „Новиот живот" и др. Преку овие весници усилено се ширела пропаганда во корист на Советите. Многу соблазнително делувале вешто стокмените ветувања што ги очекуваат бегалците - Руси, кои ќе се вратат во Татковината; им било ветувано дека ќе бидат амнестирани и штедро помогнати. Од оваа пропаганда најнапред се соблазниле оние Руси, кои за време на Војната соработувале со окупаторите - Јапонци, па затоа очекувале одмазда од Кинезите.
Кога бил отворен Советски Конзулат во Шангај, мнозина од првата група одлучиле и побарале пасош за враќање во Русија. (Отпосле се дознала вистината дека сите тие што добиле државјанство и се вратиле во старата Татковина, животот го завршиле во злокобните советски логори!).
Оние Руси од втората група, кои не изневериле на своите политички погледи, останале со своите убедувања дека ништо не е изменето и дека комунизмот ќе продолжи во Русија. Она, пак, што се зборувало во текот на Војната за божемски „чист руски национализам" и „патриотизам", според овие, било само мамка за да се жртвува рускиот народ и да се извојува победата. Токму за оваа цел и дотогашната девиза „За Сталин - за Ленин", комунистите ја замениле со крилатица „За Татковината - за Русија". Така расудувале и така тврделе приврзаниците на втората група. На крајот, тие својот став го изразувале преку народната мудрост, велејќи: „Волкот останува волк".
Па така, она благотворно единство, за кое се борел и се изборил Владиката Јован по своето доаѓање во Шангај, сега пак било нарушено. Јазот меѓу двете групи забрзано се продлабочувал. Некои од оние што биле просоветски ориентирани почнале многу агресивно да се однесуваат. Меѓу другото, тие се обиделе да го присвојат за својата група и Катедралниот храм, но обидот не им успеал, бидејќи оние од втората група биле побројни.
И покрај отпорот, еден од свештениците при рускиот храм „Свети Никола" самоволно го предал храмот на Архиепископот Виктор, кој прв од архијереите во Кина, веднаш по Војната, се определил за Советите.
Повеќе факти зборуваат дека Архиепископ Виктор, началникот на Руската мисија во Кина, бил неурамнотежена личност. Имено, пред Втората светска војна тој бил руски офицер кај „белите". За време на Војната, јавно зборувал и пишувал против комунистите. По Војната, од нејасни причини за мнозина, тој ја изневерил заклетвата, дадена на Светиот Синод и на Поглаварот на Задграничната Црква (на хиротонијата!), со тоа што минал под јурисдикција на Московската Патријаршија. (Тој и други архијереи на тоа принудувал!).
Во тоа време, Владиката Јован добил од Советскиот Конзулат известување дека од Пекинг ќе дојде во Шангај Началникот на мисијата, Архиепископ Виктор, па свечено да се пречека. По овој повод, свештенството било повикано на советување. Свештениците заедно со Архијерејот решиле да не го дочекаат Архиепископот од познати за нив причини.
За да се добие уште појасна слика за овој Архијереј (Виктор), ќе приведеме еден краток негов разговор, што го имал со свештено лице при посетата во Шангај. Тој случајно се сретнал со Протопрезвитерот Илја Вен, па го заговорил, велејќи: Вие сите сте за Владиката Јован?
Да, одговорил Вен. Дали знаете зошто сме за Владиката Јован? Ако сакате да дознаете, јас ќе Ви кажам. Кој нарача по Владиката Јован? Вие него го испративте кај нас. Откако тој дојде, често доаѓавте тука и се обрнувавте кон него со овие зборови: 'Владико, јас Ве уважувам; го почитувам високиот Ви живот, управувате добро. Така продолжете, а ако свештенослужителите не Ве слушаат, без поговор казнувајте ги!' - Владико, ова Вие го говоревте... Затоа ние него го слушаме. Α сега, Вие сте против Владиката Јован. Вие сте сега советски поданик и со Вас не може да биде никакво општење. Јас сум Кинез, нашето духовништво останува со белите, а Вие сте со советите. Работете како сакате".
---------------
Во својство на претпоставен, Архиепископ Виктор многу му додевал на Епископ Јован, со намера сосила да го натера да мине под јурисдикција на Московската Патријаршија. Се разбира, во тоа не успеал. Зошто? Затоа што „Шангајскиот Праведник", како е именуван од повеќе негови едномисленици, не држел толку за јурисдикции, туку исклучиво се застапувал да се остане верен на традиционалното Свето Православие, наследено од светите Христови апостоли.
---------------
Тешка, многу тешка му била положбата на Епископ Јован! Можеби најтешка, откако тој стапил на кинеска почва. Колку го тревожело повторното неединство на неговата паства, толку и она што го тормозел неговиот Претпоставен, Началникот на мисијата. Помош од никаде и од никого не очекувал, зашто врската со Поглаварот на Руската Задгранична Црква, Митрополит Анастасиј, била прекината и ништо не ветувало дека таа наскоро ќе биде воспоставена.
Сепак, неуморниот молитвеник Божји измолил милост од Господа и пожелуваната врска со Поглаварот била добиена. Истовремено, пристигнал и Указ од Синодот на Задграничната Црква, со кој Епископ Јован се унапредува во звање - Архиепископ, непосредно потчинет на Светиот Синод.
Архиепископ Виктор иако веќе не бил претпоставен на новоименуваниот Архиепископ Јован, тој продолжил со притисоци и закани да го придобие за својата кауза, но кога увидел дека не може да успее, тогаш со свој незаконски указ му забранил да богослужи.
По тој повод, Архиепископ Јован од амвонот во храмот ги обавестил верниците дека му се забранува да служи само затоа што ја почитува заклетвата, што ја дал на Задграничниот Синод при хиротонијата; таква заклетва дал и оној што бесправно го казнува, но ТОЈ Ја погазил. Па на крарт дословно изЈавил: „Ќе се потчинам на неговиот указ, само ако ми се докаже според Светото Писмо и Законот дека да погазиш клетва е добродетел, а верноста на клетвата е тежок грев".
Веднаш по оваа изјава, била отслужена Света Литургија и најпосле, во својата вдахновена проповед, Архиепископ Јован истакнал зошто Задграничната Православна Црква не ја признава Московската Патријаршија.
На крајот од ова известие, авторот ќе нагласи: „Благодарение на својата верност и бескомпромисната доследност, Архиепископ Јован спасил од советските затвори шест илјади души".
Од овој настан па понатаму, советските поданици (мирјани и свештеници!) престанале да го посетуваат Катедралниот храм. Додека, пак, Градските власти го признале Архиепископ Јован за независен Архијереј на Шангајската Епархија.
(Продолжува)
Подготви: Стојанка Тежак
Борис Кр. Бошковски
СВЕТИ ЈОВАН ШАНГАЈСКИ
(1896. - 1966.)
Животот, дејноста и чудесата на Свети Јован (Максимович), Скопје 2001
Со благослов на Неговото Блаженство Архиепископ Охридски и Македонски г. г. Стефан
Издава
Свети Архиерејски Синод на Македонската Православна Црква