ВОСПИТУВАЊЕ НА УБАВИ НАВИКИ

Кога еден ученик со драга волја со согласи да проба алкохол и цигари, зошто другиот без жалење одбива? Кои се тие девојчиња во чие присуство пријателите и пријателките не започнуваат вулгарни разговори? Зошто во веселото друштво на децата секогаш ќе се најде барем едно, кое гледа на часовникот за да стаса дома навреме?
Очигледно, тоа се деца кои имаат добро семејно воспитување. Тоа се деца кои знаат да го избегнуваат злото, нешто заради страв од родителската казна, нешто благодарејќи на навиката на послушност кон родителите, навиката за разликување на доброто и злото, како и воздржаноста. Свесното и совесното однесување во склад со доброто воспитување е, вон сомнеж, најпожелниот начин на однесување на детето. За тоа е потребен огромен родителски труд и грижа.
Во делата на светите Отци има сликовита споредба: „Навиките стекнати во детството, се слични на букви, што се врежани во кората на младо дрво - заедно со него тие растат, се зголемуваат, станувајќи дел од самото дрво".
Многу е напишано за ползата од добрите навики. „Навиката е втора природа" - се вели во една христијанска поговорка. Постои и друга мудра изрека: „Безделничењето е мајка на сите пороци". Голема добрина е ако детето, од раното детство, е навикнато да не го поминува времето во безделничење. Од безделничењето потекнува навиката со часови да се седи пред телевизорот, како и страсната обземеност со хазардните компјутерски игри, склоноста кон фантазирањето, лажењето итн.
Затоа е добро, ако родителите најдат начин, децата кога се слободни од учење, да ги ангажираат со нешто што е полезно и интересно. На пример, со рачна работа.
Ние тој збор го ползуваме во поширока смисла, што е прифатено и во делата на светите Отци. Рачната работа е физичка работа што човекот е во состојба да ја извршува и којашто има полезна цел за душата. Целта се состои, прво, во ослободувањето од безделничење, за чија штетност веќе говоревме. Занимавањето со едноставна и еднолична рачна работа (тоа можело да биде и плетење на кошеви, врвки или бројаници, како и одржување на бавча) им помагала на древните подвижници да си го средат својот ум - да не му дозволат да се расејува преку помислите и да престојуваат во непрестајна молитва.
Во текот на 1950 година во еден православен манастир се подвизувал монах кој во слободното време, преостанато од основно послушание, се занимавал со тоа што го шиел и повторно го распарувал чаршавот... И тој бил вистински подвижншс и молитвеник. За нас, обичните луѓе, неговата работа може да ни се чини бесмислен начин на поминување на времето, а кај некои дури ќе предизвика и ироничен потсмев. Со тој пример, кој по малку е шокантен за нас, јасно се гледа дека кај рачната работа не е најважен надворешниот резултат.
Рачната работа не е „професија“ (со тој поим ние обично го поврзуваме доаѓањето до насушниот леб), затоа што таа има подруга цел, и тоа не телесна, туку душевна полза. Кај рачната работа не е толку важен надворешниот, колку што е важен внатрешниот резултат. Тоа го кажуваме затоа што малите деца, заштитувајќи ги од погубното и од деструктивното безделничење, треба да ги навикнуваме токму на рачна работа.
Многу работи во домот, родителите не им ги доверуваат на децата токму затоа што размислуваат исклучиво за надворешниот резултат. „Подобро е тоа да го направам сама!“ - понекогаш со воздишка ќе рече мајката, собирајќи ги по својот малечок, расфрланите играчки или не давајќи и на ќеркичката да ги измие садовите. Навистина, и полесно е, и поефикасно е мајката да сработи сама се, ама за детето неспоредливо покорисно е токму спротивното.
Природно, вистинската цел на рачната работа треба да им биде позната само на родителите - децата треба да бидат убедени токму дека нивниот труд му е потребен на семејството, дека се тие вистински помошници на своите родители.
Како што покажува искуството на многу семејства, малите деца со драга волја и помагаат на мајката во кујната, посебно во подготвување на храната, а најмногу, ако се подготвува и се меси нешто посебно, вкусно, празнично. Од тестото, како што е познато, децата не е можно да се одделат. Девојчињата можат да се учат и со женски рачни работи: везење, шиење (во почетокот за куклата), а подоцна и плетење. На машкото може да му се доверат некои столарски и други работи, поправки во домот или во двориштето.
Желбата да им се помогне на возрасните е многу драгоцена, па треба на сите начини да се поттикнува кај децата. Не грижи се ако кифличките што ги обликувала ќерката првиот пат се лоши и невешто направени, или, ако клинецот не е закован од синот онака како тоа би го направил таткото; тоа не е причина родителите да ги одбиваат децата, говорејќи: „Подобро е ние самите тоа да го направиме!“
Во поедини семејства, мајките, заедно со децата, одгледуваат (дури и во градски услови) декоративни, или, дури и растенија што се јадат. Оние кои имаат среќна можност во лето да го одведат детето надвор од градот (во викендичка, на село), издвојуваат за него една своја леа во градината, самостојно обработувајќи ја земјата да се научи со почит и со одговорност да се однесува кон светот кој го создал Бог.
Многу е важно секое дете во семејството да има своја постојана обврска - послушание, како што се нарекува тоа во манастирот. Обврска може да биде детето да ги собира своите играчки, а подоцна, кога тоа малку ќе порасне, да го мести својот кревет, уште подоцна - да ја брише прашината по станот, да го полева цвеќето, навреме да купува леб за семејството итн. Секако, обврските не треба да бидат толку многу, тоа да не е во состојба да излезе накрај со нив, подобро е и една, но таа да се спроведува со внимание и со одговорност.
Во семејства каде што има многу деца, на постарите деца може да им биде доверена одговорна обврска да се грижат за помалите. И пак - подобро е тоа да не бидат „поедини задачи“, туку постојано, обврзно послушание: или секојдневна прошетка со помалото братче и сестричката, или занимавање со некоја рачна работа секоја вечер... На постарите деца, на пример, може да им биде доверено секојдневно да ги земаат помалите деца од градинка или (ако помладите деца се веќе ученици) да ги проверуваат дали тие добро се подготвиле за утрешната настава итн.
Во некои православни семејства, на децата, целосно им е доверена грижата за домашните миленици - било да се работи за рибичките или за мачката, или за кучето. Се случува адолесцен¬тот да избегнува напразно поминување на времето по училиште и брза дома затоа што таму го чека кучето, кое никој, освен тој, нема да го изведе на прошетка. Природно, кон домашните миленици не треба сите членови на семејството да се однесуваат како кон играчки, кои, играјќи се со нив, човекот може да ги отфрли како непотребни, туку како кон Божји созданија што ни се доверени нам на одгледување.

(Продолжува)

Прот. Александар Дубњин - ДЕТЕТО ВО СВЕТОТО НА ТЕЛЕВИЗИЈАТА И НА КОМПЈУТЕРИТЕ

Со благослов на Неговото Високопреосвештенство
Господин Тимотеј
Православен Митрополит Дебарско - Кичевски и Плаошко – Струшки

Издавач: Издавачка установа „Канео“- Охрид, 2004

Друго:

• ЕЛЕКРОНСКОТО ПИЛЕ - БЕЗЖИВОТЕН „ДОМАШЕН МИЛЕНИК"
• Прот. А. Дубњин - „ЗОШТО СВЕТОТ ОКОЛУ МЕНЕ Е ТОЛКУ СУРОВ?" 
• Прот. А. Дубњин - „ПРОСВЕТИТЕЛ" НА НАШИТЕ ДЕЦА 
•  Прот. А. Дубњин - ДЕЦАТА САКААТ ДА СЕ ПРОТИВАТ 
• Прот. А. Дубњин - ТЕЛЕВИЗОРОТ-ДОМАШЕН ИДОЛ
• Прот. А. Дубњин - ОПАСНОСТА СЕ ЗАКАНУВА ОД КОМПЈУТЕРСКИТЕ „ИГРИ"
• Прот. А. Дубњин - ХАЗАРДОТ ЈА ПОРОБУВА ДУШАТА
• Прот. А. Дубњин - ДЕМОНИТЕ
• Прот. А. Дубњин - „ВИРТУЕЛНА" (ВЕШТАЧКА) РЕАЛНОСТ
• Прот. А. Дубњин - ШТО СЕ СЛУЧУВА СО ДУШАТА НА ДЕТЕТО?
• Прот. А. Дубњин - КАКО ПОМИСЛАТА ЈА ОБЗЕМА ДУШАТА?