Свири хармоника за забава, но пијано за Македонија
Угледниот "Њујорк тајмс" завчера објави текст за македонскиот пијанист Симон Трпчески како најава на неговата серија концерти со Њујоршката филхармонија и славниот диригент Лорин Мазел, што почна прексиноќа.
"За млад пијанист кој се обидува не само лично да се етаблира туку, исто така, да ја постави неговата земја на музичката мапа, се чини дека се случува пресудниот момент", пишува "Њујорк тајмс" и продолжува: "Прексиноќа 28-годишниот Македонец Симон Трпчески започна серија настапи со Првиот концерт за пијано на Чајковски, заедно со диригентот Лорин Мазел и Њујоршката филхармонија, на почетокот на тринеделниот фестивал "Искуството Чајковски" на оркестарот. И штотуку настапите на Трпчески ќе завршат таму во сабота, тој ќе одржи рецитал во Музејот Метрополитен в недела.
"Јас сум речиси поп sвезда во Македонија", вели со смеа Трпчески за неговиот статус на знаменосец. Организираната сцена за класична музика во Македонија се разви доцна во споредба со повеќето други европски земји. Македонската филхармонија е формирана во 1944 година, Македонската опера во 1947, а Факултетот за музичка уметност кој е дел од Универзитетот "Св. Кирил и Методиј", каде што Трпчески студираше и сега предава, во 1966 година.
Свирењето пијано во Македонија се издигна во почетокот на 90-тите години со доаѓањето на Борис Романов и неговата сопруга Људмила Романова, и двајцата истакнати професори од Москва. Тие ја практикуваа "старата традиционална руска школа", вели Трпчески кој студирал кај нив. Тој наследил некои од најдобрите карактеристики на тоа училиште, како моќната виртуозност и длабокиот експресивен, пејачки пристап, заедно со афинитетот за рускиот и романтичниот репертоар. "Јас сум многу романтично момче", вели тој со насмевка. "Имам романтична личност".
Трпчески сними ЦД со дела на Рахмањинов, Стравински, Скрјабин, Прокофјев и Чајковски. Тој, исто така, покажува посебен афинитет за Шопен во најновите снимки за ЕМИ: страсно моќно и душевно прикажување на четирите скерца и Сонатата бр. 2 за пијано.
Првиот инструмент на Трпчески беше хармониката, што се користи во Македонија за народна музика; повремено се уште свири на неа од забава. "Немаме голема традиција за класична музика, но имаме богата народна музика која е многу предизвикувачка и интересна поради нејзината мелодија и ритми".
Трпчески како најмлад од трите деца растеше во главниот град Скопје. Никој во неговото семејство нема формално музичко образование но неговата мајка фармаколог пее, а неговиот татко судија свиреше на тамбура, традиционален жичен инструмент. "Иако немавме премногу простор, бевме задоволни", додава тој. За време на семејните одмори во Москва пред распаѓањето на Советскиот Сојуз тој купувал плочи од Свјатослав Рихтер и други пијанисти.
Трпчески ретко е нервозен кога настапува можеби поради тоа што често настапувал како дете. "Речиси секој ден имавме гости бидејќи социјалниот живот во тој дел од светот е интензивен", вели тој. "Многу луѓе доаѓаа, танцуваа и пееја, а јас свирев на хармоника". Дружељубив, енергичен и директен, тој вели дека ужива во компонирањето поп музика заради забава (неговиот брат пишува стихови); а некои од песните ги пеат пејачите во Македонија. Тој е посебно заинтересиран за народната музика од многу земји бидејќи "многу корени на класичната музика потекнуваат оттаму", истакнува тој.
Трпчески ги промовира македонските композитори и често пати го изведува делото "Прелудиј и Пајдушко" на современиот композитор Живојин Глишиќ. "Тоа е извонреден пример на македонската народна музика инкорпорирана во стил на 21-от век. Задоволство ми е што можам да го прикажам македонското наследство".
In a program note for the New York Philharmonic’s concert at Avery Fisher Hall on Wednesday night, Lorin Maazel calls Tchaikovsky a “very well-known but not completely understood composer.” You might quibble with the idea that any composer can ever be completely understood. Moreover, the idea that appreciation of Tchaikovsky is lacking may come as a surprise to concertgoers who hear his works constantly.
In any case, Mr. Maazel has begun a three-week festival called “The Tchaikovsky Experience,” including the symphonies, the famous concertos and music from “Swan Lake.” He is right that some Tchaikovsky scores are heard infrequently, notably the First Symphony, “Winter Dreams,” which concluded Wednesday’s program. It was paired with the First Piano Concerto, perhaps Tchaikovsky’s best-known work, a terrific piece that needs rescuing from its own popularity. Programming agendas aside, both performances were outstanding.
In interviews over the years Mr. Maazel has objected to the overemotional interpretations of Tchaikovsky and other Romantics that have become fashionable. He may be overstating his case. I have heard many Apollonian accounts of Tchaikovsky. And sometimes Mr. Maazel’s performances of this repertory are marred by his penchant for making interpretive points in the way he shapes phrases and manipulates tempos.
But he was at his best on this night, and he had an ally for his no-nonsense approach to the concerto in Simon Trpceski, a 28-year-old Macedonian pianist who seems poised for a significant career. Mr. Trpceski has formidable technique and energy to spare. He dispatched volleys of thick, crashing chords with steely tone and power, and conveyed contrasting passages of scampering runs with clarity and lightness. He tore through the double- octave outbursts with arm-blurring speed and no sense of strain. Yet in tenderly lyrical moments he caressed the phrases, playing with naturalness, never milking anything.
He seemed at one with Mr. Maazel in treating this war horse as a majestic, shrewdly structured and substantive score. In the orchestra, Mr. Maazel voiced sonorities and textures in ways that revealed the tartness of Tchaikovsky’s harmonies. Rhythmic articulation was always crisp and incisive.
Tchaikovsky was 26 and in the fledgling stage of his career when he began his First Symphony in 1866. The score has the earmarks of an earnest young composer thinking big and putting to use what he learned as a student. The whimsical scherzo comes across like music by a Russian Mendelssohn, until Tchaikovsky forces the thematic materials through a long series of sequences. The main theme of the finale is wonderfully brassy and exuberant, though the movement soon breaks into rather dutiful counterpoint: a fugue of sorts.
Tchaikovsky retained great fondness for this work — probably, I think, because the music is so guileless and directly expressive, especially the rustic, pensive first movement and the soulful Adagio. In later years Tchaikovsky’s inner torment found expression in his tortured music. But not in this score, especially as it came across in the vibrant and brilliant performance that Mr. Maazel drew from the Philharmonic.