ДА СЛИКАШ ИКОНА Е МОЛИТВА
Глигор Стефанов – Иконописец и ликовен уметник
Дипломирал на Факултет за ликовни уметности во Белград во 1981 година
и магистрирал на истиот Факултет во 1985 година.
Со својот автентичен ликовен израз, во 80-те и почетокот на 90-те години, доминира на Македонската и Југословенската ликовната сцена земајќи учество во скоро сите најважни национални и критичарски селекции. Зад себе има 18 самостојни изложби и учествувал на повеќе од 120 групни изложби. Има добиено 11 награди. Негов најголем дострел е учетвото на Меѓународното Венецијанското Биеанале како прв преставник на Македонија (заедно со П. Николоски).За неговото ликовно творештво е пишувано во повеќе од 300 написи, рецензии, емисиии, интервјуа и книги. Од 1997 многу активно е присутен на интернет со монографски веб-страници и интернет галерии. Покрај ликовнато творештво се занимавал уште со ликовна педагогија, организација на културни манифестации, конзервација на скулптура, резба, графички дизијн и во пследните 20 години многу активно со иконописание.
Во 1988 година емигрирал во Англија, а од 1995 година живее и работи во Виндзор, Канада,
каде што со својата сопруга Маре Ташева – Стефанова, која е архитект по обрзование го формираат Иконографкото Студио “АРТСОМЕ”. Ова студио не фунционира како класична работилница или тајфа, туку како една мрежа на соработници.
Како сте дошле до идеа да се занимавате со зоографирењето на црквите?
Не одлучив свесно да се занимавам со иконописание и не направив префрлување од една во друга ликовна дејност поради било која причина. Јас свесно одбивав многу години да се посветам на иконите поради моите афинитетети кон ликовните истражувања. Од својата 12 година сум активен во полето на ликовната уметности и уште на самиот почеток имав можност да помагам во живописувањето на една црква. Такви прилики имав повеќе пати и ги одбивав се додека тоа не го сватив како Божји повик и себе си се прифатив како човек кој може да придонесе во ширењето на Божјата слава.
Како му приогате на зоографисувањето?
Кога станува збор за иконописанието (зографисување или живописание) често се поистоветува со сликарството и многумина на него гледаат само како на ликовна дисциплина. Таков однос имав и самиот на почетокот. Секако тоа на прв поглед е така затоа што се користат слични сликарски техники и ликовни елементи на изразување, но во суштина тоа се потполно различни креативни процеси. Јас како ликовен уметник успешно ќе креирам во онаа мера во која ќе успеам себеси да се вметнам во својата идеја и имагинација; во онаа мера во која ќе успеам да се изолирам од било кое влијание или нечие присуство, потенцирајќи ја својата лична волја, по која можам да менувам, па дури и да прекршувам ликовни принципи и законитости. Ликовното дело го стварам за да комуницирам со гледачот, тоа е душевна храна за мене и за гледачот.
Додека како иконописец ќе креирам добра икона во онаа мера во која ќе бидам свесен за Божјото присуство или присуството на светецот кој го исписувам. Мојата лична волја треба да биде потполно подредена на Божјата волја. Јас имам извесна креативна слобода, но моите идеи и имагинацијата треба да бидат во потполна складност со црковните канони. Иконописачкиот креативен процес е молитвен процес. Од моментот кога се иницира идеја за одредена икона, па до нејзино комплетирање и осветување, јас морам да се молам за помош од Господа, морам да се молам за секое добро на оној кој ја порачал иконата или за оној кој ќе му пријде со почит на светецот кој е преставен на иконата; да го молам Господ да ја излие својата милост преку соодветната икона на сите кои ќе и пријдат со почит. Да бидеме јасни, икони може да копира секој и само со 4-5 дневен курс, но за да го направи следниот чекор му се неопходни долготрајна ликовна и теолошка подготвеност, и секако извесно духовно созревање.
Иконата може да биде уметничко дело, но не мора. Таа мора да го потикне молитвеното расположение. Нејзината улога не е само благоукрасителска, туку превенствена нејзина улога е да ги шири евангелиските вистини, нејзината улога е многу повеќе образовна, молитвена, литургијска. Иконописанието е пред се молитвена, духовна активност, а во втор план се цртачките и сликарските вештини. Ликовната уметност е многу племенита дејност, но молитвата е уметност над уметностите како што ја нарекуваат светите оци.
Кои се дела ги имате досега направено, дали се тоа цркви со кои управува Македонска православна црква и кој ги зоографисува нашите цркви во САД....?
Православието се резвива на национални основи и патриотските чуства во диаспората се понагласени и поради тоа се јавуваат безброј пречки и ограничувања. И покрај тоа повеќето од проектите кои сме ги комплетирале не се во цркви под јерусдикција на МПЦ. Досега имаме работено во Српски цркви во Виндзор (Канада) и Ворен (САД), Еленистичка старокалендарска црква во Детроит, Американска Православна и Руска црква во Виндзор и статус кво е работата со една Антохиска црква. Соработката со свештенството и световните управи на овие цркви беше прекрасно искуство и вроди многу драги пријателства.
Во Северна Америка има 30 Македонски Цркви, од кои повеќе од половина не се живописани.
Во три цркви има работено зографот Даневски, ние работевме во Свети Никола во Виндзор која за жал и после 17 години се уште не комплетирана, во Свети Димитриј во Флорида, по неколку икони за црквите во Сисинати (САД) и Кембриџ (Канада), и штотуку го започнавме живописувањето на црквата Свети Наум во Хамилтон.
Останатите Македонски цркви се дела на румунски, руски и полски зографи. Не само што се живописани, туку многу често македонските цркви се проектирани од архитекти кои не ги познаваат македонското наследство и култура. Свештениците и членовите на управите од тие цркви, својот избор го опрвдуваат со тоа што својот критериум го поставуваат на врвни меѓународни квалитетети. Ни се допаѓало тоа или не, таквото право не можеме да им го оспориме. Иако не можам да ја потиснам мислата дека ако свештенството во Македонските цркви е исклучиво македонско и тоа е првиот и базичен услов за секој еден од нив да биде поставен во Македонска црква во дијаспората, а како предуслов да некој биде избран за претседател или член на управата е да биде Македонец, тогаш би било фер да се земе во предвид дека постојат повеќемина македонски зографи и архитекти кои можат да работат на овој континент.
Како гледате на квалитетот на зоографисуванњето на нашите цркви во Северна Америка,
дали се јавуваат некои грешки или се потребни одредни корекции,
и како гледате на нашите духовни објекти таму ?
Нашите цркви овде воглавно се градени пред 30-40 години. Во почетокот одреден број на верници и патриоти со голем ентузијазам, со многу доброволна работа и со издвојување на средтсва од своите најчесто работнички плати, ги граделе црквите како што умееле и можеле. Покасно се јавуваат желби за градење на поголеми цркви, банкетни сали, клубови, спортски терени, за што црквите се задолжуваат во банките, и денес повеќето од нив се уште ги исплаќаат долговите.
Најчесто во ваквите случаи средства за живописување не биле планирани и тој процес е оставан за времиња со подобри финансиски можности. Исто така се случува и да луѓето кои работат на распоредувањето на средствата во црковните општини едноставно не ја разбираат улогата и значењето на живописот во православниот христијански живот и честопати приоритети им даваат на различни други проекти занемарувајќи го живописот.
Грешки се правеле, нели сите грешиме, но се надеваме дека со Божја помош надлежните ќе ги согледаат и ќе се обидат да не ги повторуваат.
Како и да е, јас и мојата сопруга кои сме потполно инволвирани во разни црковни активности во својата матична црква, длабоко веруваме и сме големи оптимисти дека македонските цркви ќе се развиваат и умножуваат на овој континент, ќе го добијат својот вистински православен сјај и првенствено духовниот карактер. Мораме да напоменеме дека за опстанокот на овие цркви најголема заслуга имаат благочестивите македонски дарители и волонтери, за што треба сите ние да им бидеме бескрајно благодарни.
Разговорот е воден со Бранко Ѓорѓевски уредник на најтиражниот национален дневен весник “Дневник”.Скратена верзија од овој разговор е објавена во интернет изданието на Дневик од 22 фебруари 2012 г.