12. Сега треба да го разгледаме и да го разбереме и она што се однесува на смртта на телото. Што е нејзината причина? Бидејќи Бог, Самиот Живот (αὐτοζωὴ ὢν), потполно Живот (ὅλως ζωὴ) и Причина за секаков вид живот (ζωῆς παντοίας αἴτιος), било во времето (τῆς ἐν χρόνῳ) или во вечноста (τῆς ἐν αἰῶνι), а особено оној бескрајно божествен (ἀδίου καὶ θεοειδοῦς), не ја создал ни оваа смрт. Бог, значи, ниту ни ја дал, ниту ја создал, ниту пак, наредил да настане. Но, ако Бог не ја создал ни таа смрт и ако Тој не е причината за телесните болести, од каде тогаш кај нас телесните немоќи и болести? И, од каде воопшто смртта на телото? Од каде самата смрт? Слушнете внимателно и разберете – духовната змија (Ὁ νοητὸς ὄψις), која е началник на злото (ἀρχέκακος), откако на самиот почеток се дрзна кон злото, со тоа се лиши од добриот и вистински живот (τῆς ἀγαθῆς καὶ ὄντος ζωῆς), и со право била изгонета од него, бидејќи прва се оддалечи од него. И така, таа стана мртов дух, но не по суштина (οὐ κατ’οὐσίαν), зашто умртвеноста нема своја суштина, туку поради отфрлањето на вистинскиот Живот. Не наситувајќи се од сопствената жед за злото, таа стана дух што со измама ја носи смртта, уви, и на тој начин и човекот го направи соучесник на сопственото умртвување.
13. Станувајќи – спротивно на волјата на Творецот – истомисленици (Ὁμονοήσαντες) со сатаната и соблекувајќи ги од горе озарените, светли и животворни одежди, прародителите на нашиот род, уви, и самите станаа духовно мртви, како што е сатаната. Бидејќи сатаната не беше само мртов дух, туку и дух што ги умртвува и оние што му се приближуваат, како учесници во неговото умртвување имаат тело преку кое смртоносниот совет е спроведен на дело; а штом нивниот дух умре и стана извор на смрт, умртвеноста премина и на нивното тело. Човечкото тело веднаш би се распаднало и би се претворило во земја да не му беше – со Промислата (προμηθείᾳ) и силата (δυνάμει) на Оној Кој со Своето слово држи сѐ (τοῦ ρήματι μόνῳ τὰ πάντα φέροντος) – одложено исполнувањето на пресудата. Он, како што рековме претходно, ја задржа и ја одложи пресудата за смртта на телото, и со длабочината на Својата мудрост и човекољубие тогаш нејзиниот исход така го подготви, што нејзиното исполнување во иднина го зачува за Него. Он не му рекол на Адама: „Бидејќи јадеше од дрвото, од коешто ти забранив да јадеш, врати се таму од каде што си произлегол“, туку, заокружувајќи го оној живот, го разоткрил и уште рекол: „Бидејќи си земја и во земја ќе се вратиш“, не наредувајќи (προ-στάσσων) со тоа, туку претскажувајќи (προ-αναγγέλων) и допуштајќи, и со право не спречувајќи го она што требаше да се случи. Гледате ли дека ниту телесната смрт не потекнува од Бога, туку од гревот и од душата што му се потчинила на гревот, и од змијата што нѐ улови со измама? Според тоа, и телесните болести потекнуваат од гревот.
14. Затоа и првиот човек што имал болно тело бил Каин, чие тело постојано се тресело, откако заболел како последица на гревот. Имено, грчевите што лекарите ги нарекуваат спазми (σπασμὸν), претставуваат несакани движења во оние делови на телото што треба да ги соединат и да ги усогласат членовите на телото. Таквата состојба, која настанува поради недостаток на природни течности во телото, не ја прифаќа ниту лекарската вештина, ниту дозволува целосно лекување. Тогаш Каин на лош начин ја раскина врската што по природен пат го соединуваше со својот роден брат, претворајќи ја љубовта во омраза, која потекнува од завист, а завршува со убиство. Поради тоа, гаснењето на братската љубов, кое потекнува од зависта и кое содејствувало со таа страст, е казнето со неизлечива болест, што ги зафатила нервите и мускулите што го поврзуваат телото. Излекувањето на фатениот во Капернаум
15. Дали сега јасно гледате дека од гревот не потекнува само смртта, туку и болестите и немоќите на телото? Тоа ни го покажува и Господ во Евангелието, кога имал намера да го излекува раслабениот во Капернаум, кој го донеле кај Него четворица, и кога му рекол: „Чедо, ти се простуваат гревовите твои“10, нагласувајќи ги почетокот и причината за појавувањето на болеста, и тогаш извршувајќи го исцелението. На оној, пак, што лежел во овчата бања во Ерусалим му вели: „Ете, сега си здрав и не греши веќе, за да не те снајде нешто полошо!“11 И Павле, знаејќи го ова, дека повеќето болести потекнуваат од гревот, зборува за оној што недостојно пристапува кон Светата Трпеза12 и вели дека таквиот човек си ја јаде и пие сопствената осуда, додавајќи: „Затоа меѓу вас има многу немоќни и болни, а мнозина и умираат“13. Но, и неволјите од смртна природа, од коишто произлегува секоја болест, секако, потекнуваат од гревот. Ретки се оние што страдаат заради славата Божја, како оној што се родил слеп и кој бил исцелен од Господа.
16. Впрочем, човекољубието на Богоносните Отци наши – бидејќи од четирите годишни времиња најопасно по нашето здравје е летото, а меѓу летните месеци особено август, затоа што нашиот организам, загреан и воспален од зголемената топлина на макар еден или два од елементите, кој се разлева низ сето тело, та меѓу останатата штета, причинува и болести, затоа човекољубието на Светите Отци, како што кажав претходно, знаејќи дека тоа време е штетно по здравјето, зашто нѐ напаѓа со болести, востановило да го извршуваме ова прскање со осветена вода, за пристапувајќи со вера и така осветени, да останеме недопрени од болестите што нѐ напаѓаат поради гревовите наши. Исто така, тие нѐ учат: ако некого го снајде некоја болест, тој да не трча кај врачари и гатачи, туку да прибегне кон Бога и застапништвото на Неговите свети, да посегне кон молбите, прозбите и молитвите посветени Нему, коишто ние преку целиот живот и ги принесуваме за нас. Оние што прибегнуваат кон врачари и гатачи, на тој начин го порекнуваат постоењето на Бога и застанувајќи во ист ред со демоните, ги умртвуваат своите души; а си навлекуваат и неизлечиви болести, та ја пожнејуваат и смртта. Кога се разболел Охозиј, синот на Ахаав, испратил некои од своите луѓе да дознаат за неговата болест кај божеството во Акарон, чии жители биле идолопоклоници и оделе кај бајачи и јасновидци. А пророкот Илија, излегувајќи им во пресрет на поклониците, им рекол: „Зар во Израил нема Бог, та сте тргнале да го прашате Веелзевула, акаронското божество?“ Затоа вака вели Господ: ’Од постелата на која си легнал, нема да станеш, туку ќе умреш‘“14.
17. Гледате ли дека оние што сакаат да дознаат или да им се случи нешто од врачари и гатачи, со самото тоа одрекуваат дека Бог постои меѓу нас и затоа ја навлекуваат на себе, секако, смртта на душата, а понекогаш и смртта на телото? Оној, пак, кој во неволји и болести прибегнува кон Бога и Неговите светии, ако му помогне тоа, се избавува и од телесните неволји и од болестите, секогаш здобивајќи се и со душевно здравје и простување на гревовите. Тоа го вели и Христовиот апостол и брат Јаков: „Болен ли е некој меѓу вас, нека ги повика свештениците црковни, та да се помолат за него и нека го помажат со елеј во името Господово. И молитвата со вера ќе го исцели болниот, и Господ ќе го крене; и гревови, ако направил, ќе му се простат“15. И вие самите треба со вашето преобразување, исповедање, давање милостина и други дела на покајание да им содејствувате на молитвите што се читаат за вас, зашто „голема сила има усрдната молитва на праведникот“16.
18. Сите ние, ослободени од душевните и телесните беди, живеејќи во трезвеноумие, со лесно да го поминеме патот на овој живот, а откако ќе го поминеме, во погодно време да станеме учесници и на вечниот, блажен и непропадлив живот, кој е совршено бестрасен и благопријатен, во Самиот Христос, Лекарот и Бог на нашите души и тела, Кому Му приличи секоја слава, чест и поклонение, заедно со Отецот и Светиот Дух во веки веков. Амин.
Св. Григориј Палама
10 Мт. 9, 2. 11 Јн. 5, 14. 12 Причеста (заб прев.). 13 1 Кор. 11, 30. 14 4 Цар. 1, 3–4. 15 Јак. 5, 14–15. 16 Јак. 5, 16. —
Извор: Списание „Премин“, двоброј 125/126
превод од средновековен грчки јазик: Кристијан Ташевски
Преведено според изворниот текст на средновековен грчки јазик, кој се наоѓа во изданието: Γρηγορίου τοῦ Παλαμά, Ἅπαντα τὰ Ἔργα 10, Ὁμιλίες (ΚΑ‘-ΜΒ‘), Ἔλληνες Πατέρες τῆς Ἒκκλησίας, Πατερικαί Ἐκδόσεις „Γρηγόριος ὁ Παλαμάς“, Θεσσαλονίκη, 1985. /крај/
Извор: http://pravoslavie.mk
16-ти март 2018 лето Господово
Друго:
Извор: http://pravoslavie.mk. Прочитајте повеќе на: http://pravoslavie.mk/sv-grigorij-palama-blazeni-se-siromasnite-po-duh/ .
продолжение од првиот дел
6. Која е, значи, таа заповед што ни е дадена од Бога? Тоа е покајанието (Ἡ μετάνοια), чија главна цел се состои во тоа да не се допреме до она што е забрането. Имено, откако бевме отстранети од местото на божествената наслада, откако со право бевме оддалечени од рајот Божји, откако паднавме во оваа јама и сме осудени да живееме и да пребиваме овде заедно со бесловесните животни, останавме без надеж да се вратиме во рајот со свои сили. Тогаш Оној што праведно нѐ осуди, или поскоро – праведно дозволи осудата да нѐ снајде, по изобилството на Своето човекољубие и доброта, по милосрдието на Своето срце, заради нас се симна при нас и станувајќи човек како нас, но безгрешен (ἀναμαρτήτως), за со сличното да го поучи и спаси сличното на Себе (τῷ ὁμοίῳ τὸ ὅμοιον ἀναδιδάξῃ), го воведе спасоносниот совет и спасоносната заповед на покајанието, велејќи ни: „Покајте се, зашто се приближи Царството Небесно“5. Сѐ до воплотувањето на Словото Божјо, Царството Небесно беше толку оддалечено од нас, колку што е оддалечено небото од земјата, а кога Царот Небесен поживеа меѓу нас и благоизволи да се соедини со нас, тогаш на сите нам ни се приближи Царството Небесно.
7. Затоа, ве молам, браќа, да се покаеме и да покажеме плодови достојни за покајанието, за да го наследиме Царството Небесно. Бидејќи тоа ни се приближи, самите да не се оддалечуваме преку лоши дела од него. Ни заблеска незалезната Светлина – да тргнеме кон неа со помош на добрите дела. Ни се јави вечниот живот – да го стекнеме, трудејќи со во доблеста, колку што можеме. Христос, Кој нѐ направи блажени, дојде кај нас – да Го следиме усрдно. Да бегаме од бедата на оние што седат во темницата и сенката на смртта. Силно да ги посакаме и да ги стекнеме делата на покајанието – смирен дух, скрушеност и духовен плач, кротко срце полно со милост, што ја има возљубено правдата, што се стреми кон чистота, што е мирно и миротворно, и трпеливо за време на сите прогони и казнувања заради вистината и правдата, коешто за време на неволја, клевета и страдање се сеќава на зборовите на Оној Кој вели: „Блажени се бедните по дух, зашто нивно е Царството Небесно. Блажени се оние што плачат, оти ќе се утешат. Блажени се кротките, зашто тие ќе ја наследат земјата. Блажени се гладните и жедните за правда, оти тие ќе се наситат“6, и останатите блаженства. 8. Зошто, меѓутоа, кога рекол „блажени се сиромашните“, Господ додал „по дух“ (τῷ πνεύματι)? За да го издвои блаженото сиромаштво (τὴν μακαρίαν πτωχείαν) од бедата и за да го опфати, накратко, секое сиромаштво како благословено и, на крај, за да ни ја покаже причината за блаженството. Кога нашиот дух, кој прв ги прима чувствата, е настроен благородно и богољубиво, тогаш нѐ прави блажени, а кога е настроен лошо и спротивно на Бога, тогаш нѐ прави несреќни. Затоа, Господ со него ги започна блаженствата. Постојат, меѓутоа, три вида сиромаштво: прво е сиромаштвото што се однесува на личниот живот и имотот на човекот, кое се состои во скудноста за нештата потребни за живот и на коешто му е најспротивно богатството (ὁ πλούτος)7, според зборовите на оној што вели: „Богатство и сиромаштија не давај ми“
8. Другиот вид сиромаштво е оној што се однесува на телото на човекот, кога тоа, како последица на слаба исхрана и ретко јадење се суши, според зборовите на оној што вели: „Колената ми изнемоштија од пост, а телото мое поради недостиг од масло“
9. Третиот вид сиромаштво, пак, е оној што се однесува на умереноста и воздржаноста на расположението на душата, кое се состои во смирението на духот на нашата душа, на коешто му е спротивна гордоста. 9. Првите два вида, значи – сиромаштвото во однос на животот и во однос на здравјето на телото, се достојни за блаженство, доколку се соединети со смирено расположение на душата. Доколку се, меѓутоа, одвоени од смирението поради гордоста, тогаш навистина се исполнети со беда. Но, ако некој е сиромав во однос на средствата за живот или здравјето на телото, тогаш тоа е така или по сопствена волја, или спротивно на неговата волја. Доколку некој е сиромав спротивно на својата волја и нема добро расположение на душата, кое потекнува од покајанието, односно од смирението, тој своето несакано сиромаштво не го поднесува на благороден начин, туку уште и ропта против Бога, претставувајќи ја Неговата праведна промисла како „неправедна“. Таквиот човек ги загрозува луѓето околу себе на разни начини, не погледнувајќи кон Бога, на Кого никој што се надевал, не бил никогаш посрамен, и наместо да ги намали своите трошоци и трудејќи се со свои раце да заработи за живот, или пак, со смирение да проси од богатите, таквиот човек станува крадец, разбојник, ограбувач на гробови, провалник или паразит, клеветник, лажливец и лицемер. Таквиот преобилува со умилкувачко и робоподобно ласкање кон оние што имаат повеќе и се надева дека ќе има некаква корист од нив. Зарем не е таквиот сиромав најнесреќен човек? Зарем не се таквите луѓе многу далеку од оние коишто од Христос се наречени блажени?
10. Ако, пак, некој живее во сиромаштво по сопствена волја, но го прави тоа со некаква гордост, а не со смирение и не ги отфрла насладите и богатството заради восфаленото сиромаштво на духот, таквиот многу наликува на демоните, бидејќи кај нив постот и сиромаштвото се исполнети со гордост. Затоа Господ вели: „Блажени се сиромашните по дух“, т.е. тие со внатрешно, смирено расположение на душата, кои го прифатиле сиромаштвото на телото што произлегува од воздржаноста и кои го посакуваат нивното сиромаштво повеќе од какво било богатство. Ако на таквите им се случи каква било неволја, тие тоа со трпение (διὰ τῆς ὑπομονῆς) и благодарност (τῆς εὐχαριστίας) по сопствена волја го претвораат во добро (τὸ ἀγαθόν), и на таквите, навистина, им припаѓа Царството Небесно.
11. Да се трудиме, браќа, и ние да станеме такви сиромаси, за да го стекнеме Царството Небесно. Ако не сакаме, пак, да бидеме такви сиромаси, тогаш да станеме содружници на таквите сиромаси, давајќи им милостина и делејќи го со нив нашето богатство. Да стекнуваме пријатели со неправдата Мамонова, т.е. со вишокот од нашето богатство, додека го имаме овој живот, за кога ќе заминеме од него, тие да нѐ примат во своите вечни живеалишта. Би сакал, браќа, да ви го објаснам сега и значењето на сите останати блаженства што се наведени во Евангелието Господово, но немаме доволно време за тоа, а треба и да се вратиме на почетната тема на нашата беседа, бидејќи задачата ни беше да докажеме дека Бог не ја создал смртта, ниту болестите, ниту, пак, немоќите. Тоа го покажавме во однос на смртта на душата, чиј претходен почеток е гревот.
Св. Григориј Палама
5 Мт. 4, 17. 6 Мт. 5, 3–6. 7 Во основата на старословенската лексема bogat#stvo стои именката bogx (веројатно преземена од индоевропските јазици, сп. ст. инд. bhága-, ст. перс. baga-), којашто како nomen agentis упатува на „оној што дава богатство“. Суфиксот -ат што ѝ се додава, според правилата за градбата на зборовите, внесува семантика на одредено поседување/истакнување на она што значи мотивен збор, коешто, пак, во конкретниот случај упатува на „оној што е исполнет со Бога“. Понатаму, суфиксот -ство, придавката bogatx ја поставува во редот на апстрактните именки и го носи значењето на „исполнетост со Бога, т.е. љубов Божја“. На крај, лексемата богатство во современиот македонски јазик ја има поместено дадената семантика од својата примарна, духовна област, така што поимот богатство денес речиси исклучиво се врзува за еден вид лична сопственост. 8 Мудр. Сир. 11, 14. 9 Пс. 108, 24. —
Извор: Списание „Премин“, двоброј 125/126
превод од средновековен грчки јазик: Кристијан Ташевски Преведено според изворниот текст на средновековен грчки јазик, кој се наоѓа во изданието: Γρηγορίου τοῦ Παλαμά, Ἅπαντα τὰ Ἔργα 10, Ὁμιλίες (ΚΑ‘-ΜΒ‘), Ἔλληνες Πατέρες τῆς Ἒκκλησίας, Πατερικαί Ἐκδόσεις „Γρηγόριος ὁ Παλαμάς“, Θεσσαλονίκη, 1985. /продолжува/
Извор: http://pravoslavie.mk.
- Свети Василиј Велики- Божествена Литургија (II дел)
- Свети Василиј Велики- Божествена Литургија (I дел)
П.П.